Róðukross
1300 - 1450
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Viðbætur Þóru Kristjánsdóttur 2005:
Þorsteinn Illugason „skarðsteinn“ prestur á Hólum, Breiðabólsstað í Vesturhópi og á Grenjaðarstað, d. 1334, sagður hinn mesti nytsemdarmaður og muni sjást um langan tíma "hans handaverk í bókagjörð, uppkasti og krossasmíð". Hann kynni að hafa skorið út og málað þennan róðukross. (Sjá: ÞK, Mynd á þili bls. 14 og 16.)
Róðukross, smíðaður úr birki, íslenzkur. Krossinn er sjálfur útskorinn, einkum allir endar, með greinum útúr og málaður grænleitur, og gyltur frammeð röndunum og á endunum. Dálaglegt verk, en þó ekki alls kostar vandað. Langtrjeð er að l. 173,5 cm. og um 7,5-8,5 cm. að br. Þvertrjeð er að l. 102,5 cm. og víðast hvar um 7 cm. að br. Mynd Krists, róðan sjálf, er mjög illa skorin. Hún er um 62 cm. að hæð. Armar nær beint út. Höfuðið hallast útyfir hægra handlegg. Hægri fótur negldur yfir vinstri. Síðusár á hægri síðu. Mittisskýla mikil, máluð og gylt. Hár og skegg málað svart; hárið í snúnum lokkum og skeggið greitt. - Skamt fyrir neðan róðuna er fest framaná krossinn andliti útskornu, er og virðist vera andlit Krists, en er stærra en á róðunni, l. um 17 cm. Það er að sumu leyti líkt skorið og andlitið á róðunni; þyrnikranz, hár og skegg líkt, en öllu vandlegar skorið. Málning og annað verk á krossinum virðist nær óbreytt frá upphafi, nema hvað það er farið að hrörna alt. Hann er frá kirkjunni á Húsavík og líklega frá fyrri hluta 15. aldar.
Kirkja og kirkjuskrúð (Texti eftir Martin Blindheim):
Blindheim dregur fram ákveðna þætti varðandi róðukrossinn á Húsavík: Hann er borinn saman við eldri róðukross frá Ufsum í Svarfaðardal. Húsavíkurróðan er úr birki og hann virðist vera eftir innlendan tréskera. Á eldri róðunni (frá Ufsum) er Kristur sýndur sem krýndur konungur en á hinni yngri (Húsavík) sést mannssonurinn sem þoldi píslir og lét lífið fyrir syndir mannanna. Í báða krossana eru skornar leifar með blöðum sem eru tákn þess að krossinn sé lífsins tré. Fætur Húsavíkur-Krists standa á mannshöfði. Engin slík höfuð eru varðveitt í Noregi en þau hafa verið túlkuð á þann veg að þetta tákni Adam sem Jesús leysti frá syndum.
(Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 14. 1. 2011)
Aðrar upplýsingar
Ártal
1300 - 1450
Efni
Safnnúmer
Safnnúmer A: 2397
Safnnúmer B: 1883-234
Stærð
173.5 x 8.5 cm
Lengd: 173.5 Breidd: 8.5 cm
Staður
Staður: Húsavíkurkirkja, Garðarsbraut 9a, 640-Húsavík, Norðurþing
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Heimildir
Kristján Eldjárn. „Ufsakrossinn og fleiri íslenzkir róðukrossar.“ Gengið á reka. Akureyri 1948, bls. 148 - 183, einkum bls. 175.
Martin Blindheim. „Málaðar helgimyndir.“ Kirkja og kirkjuskrúð. (Ritstjórar Lilja Árnadóttir, Ketil Kiran). Reykjavík, 1997.
Þóra Kristjánsdóttir. „Fylgt úr hlaði.“ Mynd á þili. Reykjavík 2005, bls. 14-16.
Upprunastaður
66°2'45.0"N 17°20'31.9"W