Til baka í leit
Veistu meira?

Kista, úr kirkju

1578
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Viðbætur Þóru Kristjánsdóttur 2005: Sjá  hugleiðingar um útskurðinn á kistunni í bókinni Mynd á þili bls. 25-26. Kista öll smíðuð úr eik, l. 136, br. 68, h. undir lok 64,7 cm., og lokið, sem er flatt og sett saman af tveim borðum, er 2,5 cm. að þ. Lamir úr járni: hafa verið innaná lokinu og gengið nær alla leið yfir það þvert, en nú er önnur af nær öll, tauginn á lokinu, og endinn af hinum tauganum á lokinu einnig: br. 2,8 - 5,2 cm. Járnskrá mikil með lykli, er nú innaná framhlið miðri, en hefur verið nær kistu enda í upphafi, svo að ekki yrði skráargatið í mynd þeirri sem er á framhliðinni miðri og enn skal lýst.  Á báðum göflum er stórar járnhöldur, 32 - 33 cm.  að l., sívalar að mestu, en snúnar á miðju.  Botninn er settur saman af 3 borðum, negldur undir og stendur um 3 cm. útundan göflunum; þeir og hliðarnar eru sett saman af 2 borðum og geirnegld í hornunum; borðin eru 2,5 cm.að þ., nema í bakhlið sem er 3 cm. að þ.  Í vinstri enda hefur verið handraði með loki en þær 2 fjalir, sem hann hafa myndað  og hafa verið greyptar inn í hliðarnar, eru nú úr og sömuleiðis handraðalokið.  Utaná báða gaflana og framhliðina eru negldar útskornar skífur eða spjöld og umgjarðir um, strikheflaður við spjöldin.  Á þeim spjöldunum sem eru á göflunum, er á miðju útskorin kringla og mynd af karlmanni í á hægra gafli, en af konu á vinstra og vantar nú efri hluta þess spjalds og umgjörðina, nema að ofan.  Umhverfis myndkringlurnar eru útskorin blóm í endurburðarstíl.   Næst spjöldunum á göflunum eru umgjarðirnar um þau með skornum blöðum á.  Á spjöldin á framhliðinni eru skornar höfuðdygðirar 3, SPES , CARITAS OG IVSTICA  með nöfnunum undir, skornum svo á fótstalla, sem þær standa í; þar eru hvor um sig í útskornu súlnahliði með hálfhringmynduðum boga yfir og í hornunum fyrir ofan hann eru englahöfuð með vængjum.   Allar eru þær með vængi og klæddar sem konur, með geirskornar hálfermar á skyrtunum, en bera framhandleggi og fætur.  Hjá Spes em maður er virðist sitja flötum beinum í gapastokki og væntir frelsis; hjá Caritas er barn og á öðrum heldur hún á vinstra armi og auðsýnir báðum kærleik sinn;  Justitia heldur í hægri hendi á sverði en í vinstri á vog rjettlætisins.  Á fótstallinum á þessu spjaldi eru tölustafirnir 7 og 8, sinn hvorru megin nafnsins: þeir merkja vafalaust ártalið 1578 og hefur þá kistan verið smíðuð eða að minsta kosti þetta spjald, en ef til vill er það sett inní stað annars, sem Fides hefur verið á, og þá máske eptir tilmælum hins fyrzta eiganda, sem á að hafa verið Páll sýslumaður Jónsson á Staðarhóli (+1598 ). Yzt á spjöldunum,umhverfis myndirnar eru skorin lauf á upphleyptar umgjarðir.  Alt skurðverk á spjöldunum er lágt upphleypt.  Spjöldin á göflunum eru um 38 x 30, en á hliðinni um 27 x 42,5 cm. að stærð. Á milli spjaldanna á hliðinni er því 17,5 cm. br. umgjarðarfjalir og hefur skráargatið í fyrstu verið í þeirri vinstri miðri, en síðar verið sett rjett við höfuð Caritasar, vinstra megin (þ.e. hægri vanga).   Kistan er vafalaust útlend, líklega frá Hamborg og keypt þar af Páli sýslumanni.  Hún hefur verið vönduð og skrautleg í upphafi, en er nú stór skemd; hefur þó verið dálítið endurbætt síðan hún kom til safnsins. Tveir eikarskápar eru til enn, sem sami maður á að hafa átt, nr. 342 á safninu og annar sem enn er í kirkju þeirri sem nú stendur á svonefndum Skollhól í Saurbæ, hafður fyrir altari; var áður í Staðarhóls-kirkju.  Báðir eru þeir skápar þýzkir að uppruna.

Aðrar upplýsingar

Ártal
1578
Efni
Safnnúmer
Safnnúmer A: 2461 Safnnúmer B: 1883-310
Stærð
136 x 68 x 64.7 cm Lengd: 136 Breidd: 68 Hæð: 64.7 cm
Staður
Staður: Akureyjar 1, Dalabyggð
Sýningartexti
Kista úr eik í endurlifunarstíl, líklegast þýsk og frá 1578 að því er síðari hluti ártals sýnir, sögð úr eigu Páls Jónssonar á Staðarhóli í Saurbæ, "Staðarhóls-Páls", d. 1598. Framan á kistunni eru táknmyndir sem vísa til höfuðdyggðanna og nöfn þeirra á latínu við: Spes, Caritas og Iustica, þ. e. Von, Kærleikur og Réttlæti. Má þó vera að síðasta spjaldið hafi átt að vera með Fides, þ. e. Trú, sem venjulegra var, en breytt að vali Páls sýslumanns. Komin til safnsins frá Akureyjum á Breiðafirði, var í eigu sr. Friðriks Eggerz prests þar og forfeðra hans. 2461 Kista í endurlifunarstíl, þýsk frá 1578. Sögð úr eigu Páls Jónssonar sýslumanns, d. 1578, þekkts manns úr íslenskri sögu. Spjaldtexti: Kista í endurreisnarstíl með ártalinu (15)78, mun gerð í Hamborg. Kistan er sögð úr eigu Páls Jónssonar, Staðarhóls-Páls. Hann var auðugur maður, sýslumaður á Staðarhóli í Saurbæ í Dalasýslu, dáinn 1598. Enn eru til ýmsir hlutir sem sagðir eru úr eigu hans. Á framhlið kistunnar má sjá þrjár höfuðdyggðir, Von, Kærleika og Réttlæti, og latnesk nöfn þeirra undir: Spes, Caritas, Iustitia. Hjá Voninni er sýndur maður í gapastokki sem væntir frelsis, hjá Kærleikanum lítið barn, en réttlætisgyðjan heldur á sverði refsingar og vog réttlætisins. Renaissance-style chest dated (15)78, from Hamburg. The chest is said to have belonged to Páll Jónsson (d. 1598) of Staðarhóll, a wealthy district commissioner in West Iceland. Various items still exist which are said to have belonged to him. On the front of the chest are depicted three virtues, Hope, Charity and Justice, and beneath them their Latin names Spes, Caritas, Iustitia. Hope is depicted with a man sitting in the stocks, hoping for freedom, Charity with a child, and Justice with the sword of punishment and the scales of justice.
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Heimildir
Þóra Kristjánsdóttir. Mynd á þili. Reykjavík 2005, bls. 25-26.

Upprunastaður

65°22'9.3"N 22°14'13.9"W