Aðrar upplýsingar
Kyn / Fæðingarár heimildarmanns
Karl (1944)
Ártal
Sent dags: 04.12.2020
Safnnúmer
Safnnúmer B: 2020-3-50
Staður
Núverandi sveitarfélag: Dalvíkurbyggð, Dalvíkurbyggð
Spurningaskrá / Svör
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Alltaf. Allir , Eina skiftið sem sumir karlmenn sáust í eldhúinu, flöttu út eða skáru. Börn frændfólks kom og skar út , Börnin fóru a milli ættingja.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Hjá ættingjum.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Voru alin upp við þetta , ómissandi jólaundirbúningur á Dalvík og Svarfaðardal,
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Mjög svipað, var steikt í tólg í dag meira notuð jurtafeiti. Laufabrauðsjár voru fyrst þekkt um 1960-65, Held að fyrstu járnin hafi Ágúst Jónsson vélstjóri við Laxárvirkjun smíðað ( hann var Svarfdælingur og þekkti vel þennan sið).
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Hef alltaf tekið þátt í laufabrauðsgerð.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Kaupi útflattar kökur og sker út og steiki.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Þegar ég hef verið á landinu.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Í desember.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Er orðið útbreytt og fæst í verslunum, sem var óþekkt.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Við erum það fá að COVID hefur ekki áhrif.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Við hjónin.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
kaupum útflattar kökur.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Hveiti og heilhveiti , sumt með kúmeni, annaðhvort sýnilegt eða sýjað frá.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Móðir mín gerði deigið , sumir karlmenn tóku þátt í að breiða út aðrir að skera. Sumir karlmenn fóru á milli bæja og tóku þátt í laufarbrauðsgerðinni og þóttu flinkir að skera.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Venjulegir vasahnífar , laufarbrauðsjárnin komu upp úr 1960, hlemmur til að pressa kökuna meðan hún var heit.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Hnífar og hlemmur.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Fletti mynstur. bókstafi, kirkjur, krossa, jól.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Einfalt mynstur til að flýta fyrir.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Allt jafn skemmtilegt.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Börn og barnabörn , allt mjög svipað.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Ættingjar, hef kennt börnum mínum.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur , gaffall , hlemmur.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Held ekki.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Var steikt úr tólgi , í dag jurtafeiti, ca 100 afskurður er enginn þegar keyptar eru kökur , var steiktur.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, tréhlemm.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Geymt í kassa á þurrum stað.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Engin regla.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Með öllu 1 dag þetta er og var fjölskylduhátíð.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Húsmóðirin.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Strax og búið er að steikja.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Bara eitt og sér , með hangikjöti.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Sumir setja smjör á, var og er óþekkt hjá mér.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Blanda heilhveti með kúmeni.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
fram yfir áramót , geymist vel í kassa á þurrum stað.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Borðaður fljótlega , þekki ekki nafn.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Stundum, Ömmubakarí er best, sumir skreyta sig með ekta Norðlenskt og er óætt, Hver fjölskylda átti sína uppskrift.
Alltaf. Allir , Eina skiftið sem sumir karlmenn sáust í eldhúinu, flöttu út eða skáru. Börn frændfólks kom og skar út , Börnin fóru a milli ættingja.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Hjá ættingjum.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Voru alin upp við þetta , ómissandi jólaundirbúningur á Dalvík og Svarfaðardal,
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Mjög svipað, var steikt í tólg í dag meira notuð jurtafeiti. Laufabrauðsjár voru fyrst þekkt um 1960-65, Held að fyrstu járnin hafi Ágúst Jónsson vélstjóri við Laxárvirkjun smíðað ( hann var Svarfdælingur og þekkti vel þennan sið).
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Hef alltaf tekið þátt í laufabrauðsgerð.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Kaupi útflattar kökur og sker út og steiki.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Þegar ég hef verið á landinu.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Í desember.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Er orðið útbreytt og fæst í verslunum, sem var óþekkt.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Við erum það fá að COVID hefur ekki áhrif.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Við hjónin.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
kaupum útflattar kökur.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Hveiti og heilhveiti , sumt með kúmeni, annaðhvort sýnilegt eða sýjað frá.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Móðir mín gerði deigið , sumir karlmenn tóku þátt í að breiða út aðrir að skera. Sumir karlmenn fóru á milli bæja og tóku þátt í laufarbrauðsgerðinni og þóttu flinkir að skera.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Venjulegir vasahnífar , laufarbrauðsjárnin komu upp úr 1960, hlemmur til að pressa kökuna meðan hún var heit.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Hnífar og hlemmur.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Fletti mynstur. bókstafi, kirkjur, krossa, jól.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Einfalt mynstur til að flýta fyrir.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Allt jafn skemmtilegt.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Börn og barnabörn , allt mjög svipað.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Ættingjar, hef kennt börnum mínum.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur , gaffall , hlemmur.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Held ekki.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Var steikt úr tólgi , í dag jurtafeiti, ca 100 afskurður er enginn þegar keyptar eru kökur , var steiktur.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, tréhlemm.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Geymt í kassa á þurrum stað.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Engin regla.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Með öllu 1 dag þetta er og var fjölskylduhátíð.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Húsmóðirin.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Strax og búið er að steikja.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Bara eitt og sér , með hangikjöti.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Sumir setja smjör á, var og er óþekkt hjá mér.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Blanda heilhveti með kúmeni.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
fram yfir áramót , geymist vel í kassa á þurrum stað.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Borðaður fljótlega , þekki ekki nafn.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Stundum, Ömmubakarí er best, sumir skreyta sig með ekta Norðlenskt og er óætt, Hver fjölskylda átti sína uppskrift.
Spurningaskrá
Aðfangategund
Efnisorð / Heiti