Aðrar upplýsingar
Kyn / Fæðingarár heimildarmanns
Kona (1943)
Ártal
Sent dags: 04.12.2020
Safnnúmer
Safnnúmer B: 2020-3-49
Staður
Núverandi sveitarfélag: Reykjavíkurborg, Reykjavíkurborg
Spurningaskrá / Svör
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Nei.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Hvergi.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Þau þekktu ekki til laufabrauðsgerðar.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Ekkert laufabrauð.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Árið 1969 fór ég að baka laufabrauð, 26 ára gömul.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já, með börnum og barnabörnum.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Á hverju ári nema núna vegna samkomubanns.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Oft rétt fyrir jól þegar barnabörn koma frá útlöndum.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Veit ekki.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Hefur frestast, verður kannski ekki í fyrsta skipti í 52 ár.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Við hjónin, dóttirin og önnur tengdadóttirin.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Já, búum það til sjálf.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Venjulega hveiti, örsjaldan heilhveiti.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Ég gerði það framan af, nú gerir maðurinn minn það, hann er bakarasonur.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Laufabrauðsjárn, oddhvassa hnífa, flöt bretti.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Aðallega stjörnur eða raðir af laufum, krakka gera myndir en götin verða of stór hjá þeim og of stórir fletir verða óskornir.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Frekar nostra svolítið.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Hlutlaust.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Sjá það sem er sagt um börnin.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Sá það í blöðum, etv. í húsfreyjunni.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Konur og krakkar skera, kallarnir fletja og steikja stundum.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Frekar flatur pottur, gataspaði, pressað með plötu eftir steikingu svo að plássið verði ekki of mikið.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Palmín, steikt þar til brauðið fer að taka lit, afraksturinn deilist á fjórar fjölskyldur, etv. um 100 kökur, afskurður er steiktur og borðaður meðan skorið er.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, pressað með hringlaga plötu.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Oft pakkað í álpappír, gjarnan geymt í ísskáp.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Stundum er allt geymt til sameiginlegrar máltíðar á jóladag og afgangnum svo skipt, en seinast var skipt strax.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
3 - 4 tíma.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Oft hefur húsbóndinn gert það, annars ég.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Helst geymt til jóladags nema afskurðir borðaðir strax.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Helst bara beint, stundum með smjöri.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Best er að deigið sé með smjöri í og mjólk.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Oftast fram um áramót.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Á meðan verið er að skera og næstu daga ef eitthvað er eftir.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Frekar lítið, helst frá Kristjáns bakaríi en okkar er bragðbest.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Aðallega að skapa hefð þar sem fjölskyldan kemur saman, börnin eru nú 47 - 57 ára og barnabörnin 12 - 32 ára.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Þetta er svipað frá ári til árs.
Nei.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Hvergi.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Þau þekktu ekki til laufabrauðsgerðar.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Ekkert laufabrauð.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Árið 1969 fór ég að baka laufabrauð, 26 ára gömul.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já, með börnum og barnabörnum.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Á hverju ári nema núna vegna samkomubanns.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Oft rétt fyrir jól þegar barnabörn koma frá útlöndum.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Veit ekki.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Hefur frestast, verður kannski ekki í fyrsta skipti í 52 ár.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Við hjónin, dóttirin og önnur tengdadóttirin.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Já, búum það til sjálf.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Venjulega hveiti, örsjaldan heilhveiti.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Ég gerði það framan af, nú gerir maðurinn minn það, hann er bakarasonur.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Laufabrauðsjárn, oddhvassa hnífa, flöt bretti.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Aðallega stjörnur eða raðir af laufum, krakka gera myndir en götin verða of stór hjá þeim og of stórir fletir verða óskornir.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Frekar nostra svolítið.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Hlutlaust.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Sjá það sem er sagt um börnin.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Sá það í blöðum, etv. í húsfreyjunni.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Konur og krakkar skera, kallarnir fletja og steikja stundum.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Frekar flatur pottur, gataspaði, pressað með plötu eftir steikingu svo að plássið verði ekki of mikið.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Palmín, steikt þar til brauðið fer að taka lit, afraksturinn deilist á fjórar fjölskyldur, etv. um 100 kökur, afskurður er steiktur og borðaður meðan skorið er.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, pressað með hringlaga plötu.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Oft pakkað í álpappír, gjarnan geymt í ísskáp.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Stundum er allt geymt til sameiginlegrar máltíðar á jóladag og afgangnum svo skipt, en seinast var skipt strax.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
3 - 4 tíma.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Oft hefur húsbóndinn gert það, annars ég.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Helst geymt til jóladags nema afskurðir borðaðir strax.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Helst bara beint, stundum með smjöri.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Best er að deigið sé með smjöri í og mjólk.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Oftast fram um áramót.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Á meðan verið er að skera og næstu daga ef eitthvað er eftir.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Frekar lítið, helst frá Kristjáns bakaríi en okkar er bragðbest.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Aðallega að skapa hefð þar sem fjölskyldan kemur saman, börnin eru nú 47 - 57 ára og barnabörnin 12 - 32 ára.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Þetta er svipað frá ári til árs.
Spurningaskrá
Aðfangategund
Gefandi
Efnisorð / Heiti