Aðrar upplýsingar
Kyn / Fæðingarár heimildarmanns
Karl (1977)
Ártal
Sent dags: 04.12.2020
Safnnúmer
Safnnúmer B: 2020-3-12
Staður
Núverandi sveitarfélag: Akureyrarbær, Akureyrarbær
Spurningaskrá / Svör
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Já, en það var ekki gert frá grunni heldur yfirleitt keypt frá Kristjáns bakaríi á Akureyri. Fjölskyldan tók öll þátt í því að skera út en engir utanaðkomandi.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Einungis á heimilinu.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Þau kynntust þessari hefð hvort í sínum landshlutanum. Móðir mín í Njarðvíkum - en móðir hennar kom með hefðina úr Eyjafirði. Faðir minn úr Skagafirði - en móðir hans hafði gert laufabrauð.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já, nákvæmlega eins - nema það laufabrauð sem við fjölskyldan gerum í dag (frá grunni) er örlítið þykkra en hitt sem var vélflatt.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Tók þátt í henni í æsku eins og fyrr segir - en þá var keypt útflatt laufabrauð. Stórfjölskyldan fór svo að gera laufabrauð frá grunni fyrir um 15 árum eða svo.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já, stórfjölskyldan - systkini, makar, foreldar og börn.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Já, á hverju ári. Ég sé um að búa til deigið og fletja út og steikja.. Hinir skera út.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Yfirleitt reynt að fara í það seinnihluta nóvembermánaðar - eða í kringum 1. í aðventu.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Ég huga að útbreiðslan sé meiri en hún var fyrir 20-30 árum - orðin almennari milli landshluta.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Engin áhrif - þar sem stórfjölskyldan (þeir sem gátu mætt) voru undir viðmiðunarmörkum sóttvarnaryfirvalda.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Ég og móðir mín sjáum yfirleitt um það.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Við búum til deig - þ.e. ég sé um að búa til deig, fletja og steikja - en aðrir sjá um að skera út.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Aðeins Philsburys best hveiti er nógu fínt í gott laufabrauð. Mjólk, smjör, salt, sykur og lyftiduft.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Ég bý til deigið, flet út og steiki. Aðrir stórir og smáir sjá um að skera út.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Potthlemm til að ákvarða stærð laufabrauðsins, kleinuhjól, - kökukefli og venjulega borðhnífa til að skera út.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei þau eiga sér enga sérstaka sögu - aðeins tilfallandi verkfæri hvers tíma.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Yfirleitt skorið eitthvað sem líkist Y - klassískt laufabrauðsmynstur. Engin sérstök heiti.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Það er yfirleitt reynt að vera sem sneggstur með kökurnar vegna þess að mikið liggur fyrir. EIns má ekki skera langt út á barmana - þá verða kökurnar svo brothættar.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Nei, þetta er alveg hlutlaust.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Einstaka sinnum stafina sína - eða eitthvað í þá áttina.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Móðir mín. Já, ég hef kennt börnunum mínum.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir sem vettlingi geta valdið - nema sá sem fletur út.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Gamlan og nokkuð stóran pott (gamlan kleinupott). Tólg og örlítið af plöntufeiti í bland. Grilltöng til að veiða uppúr.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei engar breytingar.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Það er steikt uppúr tólg að meirihluta en blandað ca. að 1/6 hluta plöntufeiti. Steikt í nokkrar sekúndur þar til að er orðið ljógyllt á litinn. Snúið einu sinni. Það eru búnar til u.þ.b. 150 kökur. Afskurðurinn er steiktur síðastur og örlitlu salti stráð yfir.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, það er pressað með þungum potti milli "tissjúblaða" - til að draga feitina úr brauðinu.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Það er sett milli bökunarpappírsbúta í kassa sem geymdur er í kaldri geymslu.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Ca. eftir fjölskyldustærð og áhuga. Nokkuð jafnt.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
U.þ.b. 4-5 klukkutíma.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Ég, móðir mín og eiginkona mín sjáum um að steikja. Engin sérstök kynjaskipting, hefur bara þróast svona.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Um leið og búið er að steikja það.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Með mjúku smjöri.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei - ekki svo ég viti, nema kannski helst með heimareyktu hangiketi.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Þær þurfa að vera svolítið þykkri en "búðarkökurnar" og örlítið dökkar.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Hann endist fram undir áramót.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Hann er borðaður þegar búið er að steikja. Nokkurskonar "verðlaun" fyrir vel unnin störf - og hefðbundið smakk til að athuga hvort uppskriftin af laufabrauðinu hafi ekki örugglega staðist prófanir eins og hin fyrri ár.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Nei.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Samvera með fjölskyldunni og halda í hefðirnar.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Einu sinni þurfti ég að bregða mér frá á meðan á laufabrauðsgerðinni stóð - og treysti ég eiginkonunni til að fletja út á meðan. Það urðu hálfgerðar vonbrigðakökur því þær voru alveg hnausþykkar =)
Já, en það var ekki gert frá grunni heldur yfirleitt keypt frá Kristjáns bakaríi á Akureyri. Fjölskyldan tók öll þátt í því að skera út en engir utanaðkomandi.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Einungis á heimilinu.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Þau kynntust þessari hefð hvort í sínum landshlutanum. Móðir mín í Njarðvíkum - en móðir hennar kom með hefðina úr Eyjafirði. Faðir minn úr Skagafirði - en móðir hans hafði gert laufabrauð.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já, nákvæmlega eins - nema það laufabrauð sem við fjölskyldan gerum í dag (frá grunni) er örlítið þykkra en hitt sem var vélflatt.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Tók þátt í henni í æsku eins og fyrr segir - en þá var keypt útflatt laufabrauð. Stórfjölskyldan fór svo að gera laufabrauð frá grunni fyrir um 15 árum eða svo.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já, stórfjölskyldan - systkini, makar, foreldar og börn.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Já, á hverju ári. Ég sé um að búa til deigið og fletja út og steikja.. Hinir skera út.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Yfirleitt reynt að fara í það seinnihluta nóvembermánaðar - eða í kringum 1. í aðventu.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Ég huga að útbreiðslan sé meiri en hún var fyrir 20-30 árum - orðin almennari milli landshluta.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Engin áhrif - þar sem stórfjölskyldan (þeir sem gátu mætt) voru undir viðmiðunarmörkum sóttvarnaryfirvalda.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Ég og móðir mín sjáum yfirleitt um það.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Við búum til deig - þ.e. ég sé um að búa til deig, fletja og steikja - en aðrir sjá um að skera út.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Aðeins Philsburys best hveiti er nógu fínt í gott laufabrauð. Mjólk, smjör, salt, sykur og lyftiduft.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Ég bý til deigið, flet út og steiki. Aðrir stórir og smáir sjá um að skera út.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Potthlemm til að ákvarða stærð laufabrauðsins, kleinuhjól, - kökukefli og venjulega borðhnífa til að skera út.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei þau eiga sér enga sérstaka sögu - aðeins tilfallandi verkfæri hvers tíma.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Yfirleitt skorið eitthvað sem líkist Y - klassískt laufabrauðsmynstur. Engin sérstök heiti.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Það er yfirleitt reynt að vera sem sneggstur með kökurnar vegna þess að mikið liggur fyrir. EIns má ekki skera langt út á barmana - þá verða kökurnar svo brothættar.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Nei, þetta er alveg hlutlaust.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Einstaka sinnum stafina sína - eða eitthvað í þá áttina.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Móðir mín. Já, ég hef kennt börnunum mínum.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir sem vettlingi geta valdið - nema sá sem fletur út.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Gamlan og nokkuð stóran pott (gamlan kleinupott). Tólg og örlítið af plöntufeiti í bland. Grilltöng til að veiða uppúr.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei engar breytingar.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Það er steikt uppúr tólg að meirihluta en blandað ca. að 1/6 hluta plöntufeiti. Steikt í nokkrar sekúndur þar til að er orðið ljógyllt á litinn. Snúið einu sinni. Það eru búnar til u.þ.b. 150 kökur. Afskurðurinn er steiktur síðastur og örlitlu salti stráð yfir.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, það er pressað með þungum potti milli "tissjúblaða" - til að draga feitina úr brauðinu.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Það er sett milli bökunarpappírsbúta í kassa sem geymdur er í kaldri geymslu.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Ca. eftir fjölskyldustærð og áhuga. Nokkuð jafnt.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
U.þ.b. 4-5 klukkutíma.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Ég, móðir mín og eiginkona mín sjáum um að steikja. Engin sérstök kynjaskipting, hefur bara þróast svona.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Um leið og búið er að steikja það.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Með mjúku smjöri.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei - ekki svo ég viti, nema kannski helst með heimareyktu hangiketi.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Þær þurfa að vera svolítið þykkri en "búðarkökurnar" og örlítið dökkar.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Hann endist fram undir áramót.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Hann er borðaður þegar búið er að steikja. Nokkurskonar "verðlaun" fyrir vel unnin störf - og hefðbundið smakk til að athuga hvort uppskriftin af laufabrauðinu hafi ekki örugglega staðist prófanir eins og hin fyrri ár.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Nei.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Samvera með fjölskyldunni og halda í hefðirnar.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Einu sinni þurfti ég að bregða mér frá á meðan á laufabrauðsgerðinni stóð - og treysti ég eiginkonunni til að fletja út á meðan. Það urðu hálfgerðar vonbrigðakökur því þær voru alveg hnausþykkar =)
Spurningaskrá
Aðfangategund
Efnisorð / Heiti