Panta mynd Notkunarskilmálar

Drengur

01.12.1921

Varðveitt hjá

Þjóðminjasafn Íslands

Nathan Friedman (Ólafur Friðriksson). „Ólafur Friðriksson kom heim frá heimsþingi Komintern mánaðamótin október-nóvember 1921. Með honum í för var 14 ára gamall rússneskur drengur, Nathan Friedmann. Þegar Nathan hafði dvalið hjá Ólafi um hálfs mánaðar tíma, veitti Ólafur því eftirtekt, að bólga var að færast um augnahvarma hans. Fór hann með drenginn til augnlæknis, sem sagði að um illkynjaðan augnsjúkdóm væri að ræða. Viku síðar var Ólafi tilkynnt að drengnum yrði vísað úr landi. Ólafur taldi að um pólitískar ofsóknir væri að ræða, vegna þess að yfirvöld höfðu ekki gert neitt til að hefta samneyti drengsins við aðra á þeim tíma sem leið frá því sjúkdómurinn greindist. Ákvað hann að halda drengnum kyrrum og verjast heima hjá sér. Ólafur bjó í húsi nr. 14 við Suðurgötu. Fulltrúar lögreglustjóra reyndu að sækja drenginn 18. nóvember en félagar Ólafs, u.þ.b. 90 manns, komu í veg fyrir þau áform. Stjórn ASÍ kom saman 22. nóvember og samþykkti með samhljóða atkvæðum, en Ólafur sat sjálfur hjá, að hún teldi "brottvísun rússneska drengsins einkamál Ólafs Friðrikssonar, en eigi flokksmál". Stuðningsmenn Ólafs söfnuðu liði en veittu ekki mótspyrnu þegar Ólafur og helstu stuðningsmenn hans voru handteknir 23. nóvember. Átök þessi hafa verið kölluð "Hvíta stríðið" eða "Drengsmálið". Nathan Friedmann var sendur til Danmerkur þar sem hann hlaut lækningu. Skömmu eftir átökin ákváðu liðsmenn Ólafs að stofna félag, sem skyldi verða vísir að kommúnistaarmi Alþýðuflokksins. Nefndist félagið Áhugalið alþýðu. Félag ungra kommúnista var stofnað 23. nóvember 1922 á ársafmæli drengsmálsins.“ (ES 2018) „Nathan Friedmann var aldrei „Friðriksson" -- hann hét reyndar upphaflega Nissim upp á hebresku. Hann átti móður í Rússlandi og var ekki stjúpsonur Ólafs. Þetta er rangt. Hann lést 1938 í Frakklandi.“ (SGB 2022)