Biskup

Varðveitt hjá

Úr aðfangabók: Mag. Þórður Þorláksson, biskup í Skálholti og frú hans, Guðríður Gísladóttir, olíumálverk, málað á eikarspjald sem er um 80 cm að br. og 45 að h., hefur það verið sett í svarta umgerð, gyllta innst, sem er 3,2 að br. Undir myndunum er 5 cm. br. bekkur svartur allur neðst og letrað þar á með gylltum latínuleturs upphafsstöfum: M. THEODORUS THORLACIUS E PS: SCHALHOLT: GUDRIDUR GISLADOTTER. Myndirnar eru upp frá miðju hér um bil. Á milli þeirra er krossmark. Sér nú ekki lengra upp á því en á brjóst myndar Krists, hefur spjaldið verið hærra í fyrstu og vantar nú mikið af því. Auki nokkur hefir verið settur í það, er gert var við það og myndina 1860. Af myndum þeirra hjónanna hefur lítið vantað, nokkuð þó af skauti frúarinnar og virðist það ekki hafa verið endurgert rétt efst. Biskup ber svarta kollhúfu. Bæði eru hjónin á hempu og þau halda hvort um sig samanlögðum höndum á brjósti. Til beggja hliða eru rauð tjöld með borðum, kögri og skúfum. Sjá um mynd þessa að öðru leyti rit Listvinafélagsins, I., bls. 5, ásamt eftirmynd, prentaðri með svörtum lit, þar framan við. Svo sem þar er tekið fram, mun þetta vera mynd sú er Jón Þorkelsson, fyrrverandi skólameistari í Skálholti, segir í riti sínu, „Specimen Islandiæ von barbare“, að séra Hjalti Þorsteinsson er síðar var prófastur í Vatnsfirði, hafi málað af Þórði biskupi og konu hans, sbr. einnig dvis. Jóns Þorkelssonar, I., bls. 377-79. Sennilega hefir séra Hjalti gert myndina er hann var kirkjuprestur í Skálholti 1690-1692. Hún hékk síðan í Skálholtsdómkirkju, en er hún var lögð niður, hefir myndin líklega komist í hendur ættingja Þórðar biskups, Skúla rektors Þórðarsonar Thorlaciusar í Kaupmannahöfn, - nema fyrr hafi orðið. Löngu síðar, 1859, hefir ekkja Thorlaciusar hárskera í Kaupmannahöfn selt Worsaac myndina, eftir því sem hann hefir skrifað aftan á umgjörðina: Kjöpt 1859 af Enken efter Barbeer Thorlacius í Kjöbenhavn. Restaureret 1860 J. J. A. Worsaac. Hefir Worsaac sennilega keypt myndina til Den historiske Portretsamling, sem var í Friðriksborgarhöll, eða til Rosenborgarsafns (?), sem hann veitti forstöðu, en er Friðriksborgarsafn var stofnað 1878, hefir myndin verið látin þangað. Úr Mynd á þili: (Texti Þóru Kristjánsdóttur) „Tvö málverk eru til í Þjóðminjasafni af biskupshjónunum í Skálholti, herra Þórði Þorlákssyni og frú Guðríði Gísladóttur. Fyrra málverkið kom til safnsins frá Nationalhistoriske Museum í Frederiksborg í Danmörku árið 1927, fyrir milligöngu Matthíasar Þórðarsonar þjóðminjavarðar, en hið síðara fékk safnið á 130 ára afmæli sínu frá vinafélagi safnsins, Minjum og sögu. Málverkið sem Matthías Þórðarson fékk í Danmörku er málað á tréspjald og hefur efri helmingur þess skemmst og glatast. Það er því helmingi minna en það sem kom í leitirnar 66 árum síðar. Efsta hluta róðunnar vantar, svo og hluta af höfuðbúnaði Guðríðar. Trúlega hefur verið gert við málverkið í Kaupmannahöfn af málara sem ekki þekkti til höfuðbúnaðar íslenskra kvenna á 17. öld. En myndirnar af þeim hjónum eru nær heilar. Þær sýna biskupshjónin krjúpa við róðukross, en þannig var til siðs að mála minningartöflur er vera skyldu í kirkjum. Biskupinn er með svarta kollhúfu og bæði eru hjónin í hempu og með spenntar greipar. Frú Guðríður er með bláan silkiklút um hálsinn og hálsmen í keðju með bókstafnum T ágreyptum.“ Þóra rekur frekar sögu myndanna tveggja: Sú sem hér er fjallað um er máluð á eikarplötu. „Á báðum málverkunum eru rauð tjöld með kögri, bundin upp með snúrum. [...] Minna málverkið er sýnilega eldra, enda staðfesta rannsóknir forvarða það. Allar líkur benda til þess að það sé sú mynd sem Hjalti málaði af þeim hjónum í Skálholti á árunum 1690-1692 og hengd var yfir gröf biskups í norðurstúku Skálholtskirkju og greint er frá í afhendingarbók Skálholtsstaðar árið 1698.