Sæfari
1941
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Sæfari, lítill sexæringur, smíðaður í Einholti í Hornafirði 1941. "Það var erfitt að fá góðan skipavið í stríðinu, galt Sæfari þess, sagt er að efniviðurinn sem í hann fór hafi verið miður góður enda varð hann fljótt lélegur." (Skaftfellingur 11, bls. 103). Sæfari var venjulega kenndur við bæinn og kallaður Einholtsbáturinn. Gerður út frá Höfðasandi til 1947 en síðan óhreyfður til 1958. Formaður var Sigurbergur Bjarnason í Einholti en aðrir eigendur Sigurbergur Árnason Svínafelli, Daníel Pálsson Rauðabergi, Halldór Sæmundsson og Sæmundur Halldórsson í Bóli. Skarphéðinn Gíslason smíðaði bátinn upp 1958. "Þá var Sæfari ekki sjófær, bæði var að hann fauk og brotnaði eitthvað og svo var viðurinn í honum slæmur eins og fyrr er greint frá. ... Upp úr því var Sæfari smíðaður upp, það verk var unnið í bragga neðan við gamla bæjarstæðið í Einholti. Enn var Skarphéðinn á Vagnsstöðum yfirsmiður. Nýir eigendur komu nú til sögu því auk Sigurbergs í Einholti sem áfram var formaður gerðust þeir eigendur Einar Sigurjónsson Lambleiksstöðum, Arnór Sigurjónsson Brunnhól, Halldór Sæmundsson Bóli, Hannes Kristjánsson Hólabrekku og Bjarni Sigurðsson Holtaseli. ... Það mun hafa verið róið á Sæfara 2 - 3 vetur en eftir fisklausan róður var komið með hann að Lambleiksstöðum og gengið frá honum þar. Á næstu árum var reynt að verja hann skemmdum en er tímar liðu fór hann að drabbast niður. Í Lambleiksstöðum er hann enn mikið brotnn og umhirðulaus". (Skaftfellingur 11, bls. 103).
Einar Sigurjónsson fyrrv. bóndi á Lambleiksstöðum segist hafa tekið Sæfara á land eftir að hætt var að nota hann og sett við bæjarhúsin þar á staðnum. Einar kveðst einnig hafa málað bátinn, sem var hvítur á lit með dökkum slettilista. Hann lætur þess jafnframt getið að Hrafn Gunnlaugsson kvikmyndaleikstjóri hafi fengið bátinn lánaðan við gerð myndarinnar Hrafninn flýgur. Segir Einar að bátnum hafi nánast við hent af vörubílspalli þegar honum var skilað og skemmst við það.
Eyjólfur Kristjónsson bóndi Lambleiksstöðum segir að Sæfari hafi fokið árið sem hann flutti þangað, 1993. Skemmdist báturinn þá töluvert og brotnaði. Eyjólfur kveðst oft hafa verið beðinn um að láta bátinn á áramótabrennu en ekki viljað. Segist hann hafa beðið eftir að Þjóðminjasafnið tæki bátinn, en Þór Magnússon þjóðminjavörður hafði falast eftir Sæfara; vildi fá bát eftir Skarphéðinn Gíslason að safninu.
Báturinn er allur svigabentur, ekki með hoggin bönd eins og algengt var í árabátum hér á landi. Agnar Jónas Jónsson skipasmíðameistari í Reykjavík, telur líklegt að svigaböndin hafi verið sett í Sæfara við endursmíði hans á sínum tíma.
Bátnum var fargað í maí 2006. (ÞB)
Aðrar upplýsingar
Titill
Sérheiti: Sæfari
Ártal
1941
Efni
Safnnúmer
Safnnúmer A: Sms
Safnnúmer B: 1998-13
Stærð
630 x 208 cm
Lengd: 630 Breidd: 208 cm
Staður
Staður: Einholt, 781-Höfn í Hornafirði, Sveitarfélagið Hornafjörður
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Sjóminjasafn (SMS)
Undirskrá: Bátaskrá
Efnisorð / Heiti
Efnisorð: Árabátur
Heimildir
Agnar Jónas Jónsson, 2002. Skýrsla (um bátinn Sæfara: Mál, efnislýsing, innviðir, umgjörð, farviðir, teikningar). Sjóminjasafn Íslands, fjölrit.
Unnur Kristjánsdóttir, 1996. Sjósókn frá Höfðasandi. Skaftfellingur 11. árgangur, bls. 102-103. Höfn 1996.
Heimildamaður: Einar Sigurjónsson, kt. 0408202729, Silfurbraut 10, Hornafirði. Munnlegar upplýsingar 26. ágúst 1998.
Heimildamaður: Eyjólfur Kristjónsson, kt. 1611645189, bóndi Lambleiksstöðum í Hornafirði. Munnlegar upplýsingar 25. ágúst 1998.
Upprunastaður
64°16'38.5"N 15°24'57.3"W