Úfjárn
1914
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Úfjárn, áhald til að taka með úf úr manni. Þau eru 2: hið ytra er sem langur
kengur, l. 13,2 og br. 1,8, þ. 0,2 cm., með egg í kverkinni, en endarnir eru
beygðir í króka útávið. Innra járnið (lokan) getur gengið til fram og aptur
ofan á hinu: það er fest við bækistöng, sem er innan í kengnum, og eru
eirþynnur (-spengur) negldar beggja vegna við hana á kenginn (skeptin) aptast
(efst), og leikur hún á milli þeirra. Fremst er innra járnið með hvassri egg. Á
móts við það er annað tungumyndað járn (loka) neðan á kengjárninu, en
tréstöngin er á milli. Þessi járn eru gerð fyrir Jóhönnu Friðriksdóttur
yfirsetukonu, að ósk Guðm. Björnssonar landlæknis, af gömlum úftökumanni, Jóni
Jóhannessyni á Kleif í Þorvaldsdal í Eyjafjarðarsýslu: var hann þá (1914) 74
ára. Þau >>eru að hans og fleiri eldri manna sögn nákvæmlega eins að lögun
(útliti) og þau gömlu, er hér hafa verið notuð, nema hvað þvengspotta hafði
verið bundið um skeptin á þeim, þar sem eirspöngin er á
þessum. Þegar úfur var skorinn með
úfjárnunum, var farið svo að því: Sleikifingri og löngutöng hægri handar er
krækt fyrir króka járnanna og þau svo látin liggja í greip sömu fingra á
vinstri hönd, þeim kanti snúið upp, sem lengri egglokan er á, trélokan
dregin upp, úfjárnunum rent niður í kokið, úfurinn látinn koma í járnin fremst
: með þumalfingri vinstri handar ýtt á trélokuna, og þá sker egg við egg úfinn,
en að neðan helzt afskorni parturinn fastur í járnunum (Jóhanna Friðriksdóttir,
líklega eptir lýsingu úftökumannsins).
Aðrar upplýsingar
Ártal
1914
Efni
Safnnúmer
Safnnúmer A: 6821
Safnnúmer B: 1915-48
Stærð
13.2 x 1.8 x 0.2 cm
Lengd: 13.2 Breidd: 1.8 Hæð: 0.2 cm
Staður
Staður: Kleif, 621-Dalvík, Dalvíkurbyggð
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Efnisorð: Úfjárn
Heimildir
Sigurður Ingjaldsson: Æfisaga,
fyrra bindi, bls. 9.
Jónas Jónasson frá Hrafnagili.
Íslenzkir þjóðhættir. Reykjavík 1934, bls. 324-325.
Upprunastaður
65°53'55.5"N 18°22'13.5"W