Altaristafla

1853

Varðveitt hjá

Úr aðfangabók: Altaristafla úr Stafholtskirkju eftir Þorstein Guðmundsson málara. Tafla þessi er í ferhyrndri umgerð úr fjórum fjölum, sem eru felldar saman við horn, h. liðl. 1 m 28.5 sm, en br. tæpl. 1 m, og þ. um 8 sm, þverbiti neðarlega, og ofan hans mynd, er sýnir Krist á krossinum og hjá honum Maríu og Magdalenu, máluð á striga með olíulitum, í blindramma (?) og felld að við bak, neðan við sett spjald. Allur viður fura. H. myndar um 95 sm, br. um 84 sm. Er krossinn gerður í miðju, Kristur, sem negldur er um lófa og fætur og ber þyrnikórónu, er með sítt hár og alskegg, klæði um lendar, höfuð hallast að hægri öxl, og ber það við neðri brún á þvertré, hann leggur aftur augu og yfir höfði er hvít, samfelld geislastöfun, neðan við herðar sveigist líkaminn lítið eitt til vinstri, fætur samhliða og ná niður að bitastúf, sem út gengur á krossi að neðan, og sér framan á ristar, sár á vinstri síðu og blæðir úr því og naglasárunum. Hár og skegg grájarpleitt á lit, þyrnikórónan að mestu grábrún, í henni gráleitar tágar, en smágerður og dökkur þyrnijaðar með brúnum, þar sem kórónu ber við geislabauga, lendaklæði rautt. Ský geisla og birtu er bak við róðuna að ofanverðu, er það hvítt, og miðja ljóssins á móts við höfuð Krists, jaðar við mjaðmir og krossarma yzt. Hvítur undningsborði, stuttur, með áletruninni INRI, er framan á krossi ofan geislabaugs, hér upphafsstafir latínuleturs, svartir. Korssinn málaður dökkbrúnn og lýsist á enda stúfsins, í honum dökkar, lóðréttar rákir. Efsti hluti stofns og efri brún geislaskýs hverfa undir myndbrún að ofan. María stendur til hægri og lítur fram og til vinstri handar, horft að, klædd bláum, síðum kyrtli og samlitt klæði yfir höfuð, hár gert daufbrúnt á lit, yfir sér hefur hún gráa síðskikkju með fjólubláum blæ og sér á hvítan fald við hálsmál, teygir hún hendur fram og lófar vita út. Vinstra megin við krossinn situr, að því er virðist, Magdalena, lætur hún hallast að honum, vefur örmum um fætur Krists og grípur vinstri hendi um hina hægri. Hár daufbrúnt og hún klædd bleikum kyrtli og rauðri síðskikkju, lítur fram og til vinstri, horft að. Bak við höfuð kvennanna er hvít, samfelld geislastöfun. Framan undir krossinum virðast gerð tvö upphá ker, jafn stór, og eru svampar í, litur kera sem á krossi, svampar gráleitir. Jörðin nær um liðlega þriðjung upp mynd. Til vinstri og í sjóndeildarhæð sér á steinhleðslu, og kann hún að tákna gröf Krists. Ljóst svæði fremst og er sem birta falli á. Himinn blýgrár. Efst til vinstri er letrað: Hann bar vor sár, og lagði á sig vor harmkvæli. / Esajas, 53 C.V.4. Skrifletur, gult, grunnur brúnrauður og með blárauðum blæ. Ramminn er strikheflaður framan, halli að innbrún og gert hér íhvolft úrtak, br. hans um 8 sm að jafnaði, en dýpt að mynd um 5 sm, þverbitinn um 4.7 sm á br., um 2 sm á þ., strikheflaður, og um 3 sm neðan hæsta hluta umgerðar. Járnnagli rekinn til styrktar við horn, blindramma og leturspeldi haldið að með járnnöglum, og í ramma er spík þversum við miðju. Umgerð og þverbiti máluð brúngul og víótt (?). Ekki getur tafla þessi talizt gott verk, einstök atriði að vísu gerð með allmikilli nostursemi, en formin eru stirðleg og litir þungir. Letur er skýrt og snoturt. Dálítið er umgerð skökk og undin, á eru málningarslettur, greina má skrámur og naglar eru ryðgaðir. Í kirkjulýsingum Matthíasar Þórðarsonar segir í greinargerð um Stafholtskirkju: Altaristafla, ekki gamalleg, mun vera íslenzk, eftir M.G. 1853, krossfesting með Jóhannesi og Maríu, eins og fl. töflur eptir sama (t.d. í Árbæ). Lýsingin rituð 21.7.1909, endurskoðuð 19.8.1917. Sbr. grein Þorsteins Guðmundssonar í Íslenzkir listamenn, II, og H. Otto, Handbuch der kirchlichen Kunstarchäoloigie, I., bls. 539.