Panta mynd Notkunarskilmálar

Altaristafla

1783

Varðveitt hjá

Þjóðminjasafn Íslands

Úr aðfangabók: Altaristafla smíðuð úr furu, máluð í fyrstu með bláum lit, en á síðari tímum hefur hún verið máluð með bleikrauðum lit. Taflan skiptist í 3 aðalhluti: Undirtöflu ( predella ), stærð 130 x 19 cm.: á hana er letrað : Syngeð yndislega i yðar HiÝrtum fyrer Drottne. Coloss: 3. v: 16.: miðtöflu, stærð 100,5 x 101,5 cm. og súlur beggja vegna við hana: undirtaflan og súlur þessar eru með sínum upprunalega litum, bláar með gyltum listum og súlnahausum. Á miðtöflunni er máluð kvöldmáltíðarmynd, ártalið, er taflan var gerð, 1783, neðan undir, en engilsmynd uppi yfir. Miðtaflan er með vængjum og eru málaðar á þá myndir guðspjallamannanna. Uppi yfir miðtöflunni er burst , br. 133 cm. og hæð 60,5 cm., mjókkar uppeptir: útskornir listar, blöð og ávextir, fram með brúnunum : á miðja burstina eru málaðir 2 dómadagsenglar og svífa þeir með hvítt band á milli sín, sem á er letrað: Heilagur Heilagr Heilagr ertu Drotten.Fyrir neðan þá er annað band, og stendur á því: Hefur latið giÝra Arne pr. Th: son ( þ.e. sjera Árni Þórarinsson, er síðar var byskup á Hólum ). Uppi yfir burstinni virðist hafa verið lítill kross. Altristafla þessi er vel smíðuð og útskurður góður, en hinar máluðu myndir eru engin listaverk. Hún er án efa gjörð af Ámunda smið Jónssyni ( sbr. nr. 6163 og 6181 ). Sbr. og Odda prestakalls kirkjubók í Þjóðskjalas., bls. 80. Úr Mynd á þili: (Texti eftir Þóru Kristjánsdóttur) „Ámundi var afkastamikill og dáður kirkjusmiður og málari á Suðurlandi á 18. öld. Listgripir hans prýða enn nokkrar kirkjur í Árnes- og Rangárvallasýslu. Til eru þrjár altaristöflur í Þjóðminjasafninu eftir hann og málaðar fjalir og skurðverk af þremur predikunarstólum, svo og gripir og viðir úr Stóra-Núpskirkju. [...] Stærst og glæsilegust þeirra altarismynda sem varðveist hafa eftir Ámunda úr Oddakirkju. Hún er einnig í þrennu lagi og er miðtaflan með vængjum. Á burstinni er áletrun sem segir töfluna hafi látið gera Árni prestur Þórarinsson árið 1738. Það mun vera Árni Þórarinsson, síðar Hólabiskup, en hann þjónaði Oddaprestakalli frá 1781 þar til hann tók við biskupsembættinu árið 1784. Oddakirkja eignaðist nýja altaristöflu í lok 19. aldar og var þá þessi tafla Ámunda tekin niður. Hún kom til Þjóðminjasafnsins árið 1912, talsvert skemmd, m.a. hafði verið málað yfir stóran hluta hennar með bleikri málningu. Oddakirkja mun hafa eignast slíka málningu seint á 19. öld og var hún óspart notuð á ýmsa gripi. (Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 19.10.2010)