Til baka í leit
Veistu meira?

Verndargripur, til töfra og galdra

1500 - 1800
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Verndargripur, smáspýta með hinni alkunnu verndarsetningu á: Sator arepo tenet opera rotas, skorinni með rúnaletri á, annars vegar, en hins vegar er rúnastafrof. Spýtan er úr furu, l. 16,9, br. 2,1 mest, og þ. 0,8. Göt eru á öðrum ef til vill naglagöt og kann spýtan að hafa verið rim í lár, er til vill göt fyrir band, sem hún hefu verið fest við sig með eða því um líkt. Rúnastafrofið er þannig: ( Rúnaletur óskrifhæft í D. P., AEG.). Meira hefur ekki verið skorið þeim megin, og er þó rúm fyrir meira. En hins vegar er setningin : (Rúnaletur óskrifhæft í D. P., AEG:).   Þessi þula eða töfravers var mjög fjölhæf, en hjer á landi mun það hafa verið kunnast sem varnarmeðal eða heilbrigðis við gulu. Sbr. Þjóðsögu Jóns Árnasonar, I, bls. 49. Um notkun þessarar töfarformúlu erlendis sjá Meyers Konversation Lexikon, 5. útg., XV. f. bls. 298, og ritgerðir, sem þar er vísað til.  Afhent af Þjóðminjaverði, en honum af prestinum, sjera Jóni Skagan, á Bergþórshvoli, þar á staðnum nokkru fyr.  Eru þessi 3 nr., 9274 - 76, skrásettir þennan dag, 28/11., því að þá afhenti prestur til safnsins eptirfylgjandi nr., sem komið höfðu upp við kjallaragröptinn  á Bergþórshvoli síðastliðið sumar, 9277 - 86. Spýtan fannst um 1 m. í jörðu þar undir, sem nú var síðast smiðjan, miðhúsið þeirra þriggja er þar stóðu, sem kjallari nýja hússins var grafinn austan við stafn og önnur íveruhús manna, sjálfan aðalbæinn: næst honum stóð skemma, en fjærst, næst  tröðum, hjallur.

Aðrar upplýsingar

Ártal
1500 - 1800
Efni
Safnnúmer
Safnnúmer A: 9276 Safnnúmer B: 1926-139
Stærð
16.9 x 2.1 x 0.8 cm Lengd: 16.9 Breidd: 2.1 Hæð: 0.8 cm
Staður
Staður: Bergþórshvoll, 861-Hvolsvelli, Rangárþing eystra
Sýningartexti
Rúnakefli, fundið í jörðu á bæjarstæðinu á Bergþórshvoli, talið frá 16. - 18. öld. Á því er annars vegar rúnastafrófið: fuþark... en hins vegar alkunn töfraþula: sator arepo tenet opera rotas, stöfunum raðað saman til að orðin megi lesa á ýmsa vegu en hafa ekki beina merkingu. Þulan mun hafa þótt vörn við gulu og hefur keflið líklegast verið borið sem verndargripur. 9276 Rúnakefli, fundið í jörðu á Bergþórshvoli, sem þekktur er úr Njáls sögu, en keflið mun þó ekki eldra en frá 16. - 18. öld. Á því er rúnastafrófið og alkunn töfraþula: sator arepo tenet opera rotas, og mun þulan hafa verið talin vörn gegn gulu. Spjaldtexti: Rúnakefli sem fannst á Bergþórshvoli með rúnastafrófi og vel þekktri töfraklausu. Frá 16.–18. öld. Rune stick carved with the runic alphabet and a magical spell, 16th–18th century.
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Fundaskrá Undirskrá: Fundaskrá_Lausafundir
Efnisorð / Heiti
Heimildir
Kristján Eldjárn og Gísli Gestsson. "Rannsóknir á Bergþórshvoli." Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 1951-52. Reykjaví 1952, bls. 5 - 57. Um keflið er fjallað á bls. 11.

Upprunastaður

63°38'8.2"N 20°19'45.9"W