Olíumálverk
1727 - 1728
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Úr aðfangabók:
Olíumáluð mynd af Steini Jónssyni byskupi, 71 x 57,5 cm. að st. innan umgerðarinnar, sem er ný, úr brúnum viði og með gyltu striki innst. Byskup er
búinn eins og þeir Halldór, Gísli og Sigurður byskupar, en hægri hönd er á brjósti og heldur byskup á rauðri bók með hvítgráum (þ.e. silfur) spenslum.
Hann hefur skeggtopp á höku, en annars er andlitið rakað. Ofanvið myndina, vinstra megin, er letrað: „Magr Stehno Jonsson Episcopus Holensis A°=
ætatis 68.“ Steinn byskup fæddist 30. ág. 1660; myndin því máluð fyrir þann dag 1728, en eptir þann dag 1727. Hann tók byskupsvígslu í Höfn 1711 og mun ekki hafa farið utan eptir að hann hafði tekið við byskupsembætti sínu á Hólum. Þorv. Thoroddsen segir í Landfræðisögu Íslands, II. 288, að Hjalti prófastur Þorsteinsson í Vatnsfirði hafi gjört „mynd af Steini byskupi Jónssyni, eptir mynd, er gjörð hafi verið ytra“; sbr. ennfr. Ísl. listam. Rvík. 1920; bls. 5. Að öllu athuguðu virðist líklegast að þessi mynd sje einmitt eptirmynd. Hjalta prófasts. Frummyndin hefur sennilega verið gerð er Steinn byskup vígðist en verið orðin skemd 1727 og sjera Hjalti þá gert eptir henni nýja mynd, þessa, af byskupi á því aldursári hans, sem hann þá var á. Raunar virðist þessi mynd vera gerð af meiri list og leikni en sumar þær myndir, sem til eru eptir sjera Hjalta, t.d. nr. 3441, olíumáluð mynd af Markúsi sýslumanni Bergssyni, en hins vegar verður að gæta þess, að myndin af Þórði byskupi Þorlákssyni eptir sjera Hjalta, nr. 1353 í Friðriksborgarsafni, sem að vísu mun vera frá því um 1690, er naumast nokkru lakari en þessi að þessi mynd af Steini er gjörð eptir annari eldri má ske vel málaðri mynd, sje hún annars gerð af sjera Hjalta; og að þessi mynd hefir, eptir að hún kom til safnsins, „með götum, flögnuð og eyðilögð, öll með hvítum og gráum skellum“ (sbr. Árb. 1888 - 92, bls. 102), verið endurbætt af listmálara í Kaupmannahöfn. Var hún þá um leið sett í nýja umgerð (1895). Nú hafa aptur komið gráar skellur á hana sumstaðar. Sbr. Árb. 1888 - 92, bls. 101 -102, nr. 20. Prentmyndir af öllum þessum byskupamyndum, nr. 3109 - 18 voru gefnar út, með ævisögum byskupanna, af Sögufjelaginu, sjá Biskupasögur Jóns prófasts Halldórssonar, II, Rvík 1911 - 1915.
ÞJÓÐMINJASAFN
ÍSLANDS
____
Reykjavík,.............
Myndin af Steini biskupi Jónssyni, Þjms. 3118, Mms. 23.
Séra Hjalti Þorsteinsson hefur málað myndina af Steini biskupi og
virðist ekki hafa farið eftir annarri mynd, heldur sendi Steinn myndina utan
strax nýja til að gera endurbætur á henni. Í bréfi Steins biskups til séra
Hjalta, ds. 1. marz 1730 (AM 410 fol, bls. 83) segir:
Kontrafeyið acceptera ég fegins hendi, geðjast mér það vel, og var ekki von til
að þér kæmuzt nær minni mynd en þér gjörðuð. Skeggið var nokkuð lítið, og
brýrnar nokkuð dökkvar, mætti og ske það hefði þar af að takast, að nær það kom
mér í hönd, var það ekki fullþurrt, og náði ekki hörundsliturinn sér vel
fljótt, lét ég um það sumarið þetta kontrafey sigla með mér gagnkunnugum manni,
hver að lét nokkuð þetta hvorttveggja umbæta, svo og setja gylltar ramar í
kring, og kom það svo aftur árinu seinna. Líkar mér svo þetta yðar málverk í
allra bezta máta. Bréfið er nú í Stofnun Árna Magnússonar, R.
27/10 1981. Þ.M.
Aðrar upplýsingar
Hjalti Þorsteinsson, Hlutinn gerði
Ártal
1727 - 1728
Safnnúmer
Safnnúmer A: 3118
Safnnúmer B: 1888-125
Stærð
71 x 57.5 cm
Lengd: 71 Breidd: 57.5 cm
Staður
Staður: Hóladómkirkja, Hólar í Hjaltadal, 551-Sauðárkróki, Skagafjörður
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Heimildir
Kirkjur Íslands. 6. bindi. Ritstjórn: Jón Torfason, Þorsteinn Gunnarssson. Reykjavík, 2005.
Upprunastaður
65°44'0.1"N 19°6'50.8"W