Panta mynd Notkunarskilmálar

Altaristafla

1766

Varðveitt hjá

Þjóðminjasafn Íslands

Úr aðfangabók: Altaristafla úr eik, 1,34 m. að lengd og 0,64 m. að breidd, með gyltum listum alt í kring: á hana eru pentuð ýmisleg atriði úr æfi Jesú Krists: fyrst er boðunin og því næst fæðing Jesú, en síðast er upprisan og himnaförin: alt er þetta pentað með skýrum og glöggum litum á 12 reiti og gylt rönd í milli. Neðan undir stendur með snarhönd: Anno, 1766 . Hr. Biörn MagnusSen. Mig Haver Malet JH. Þessi JH var Jón Hallgrímsson frá Kasthvammi í Laxárdal, bróðir Gunnars föður síra Gunnars í Laufási og bróðir Guðmundar föður Guðrúnar móður Arngríms málara Gíslasonar. Eptir Hallgrím föður þeirra bræðra er til í Þverárkirkju gömul altaristafla. (69 í Vídalínssafni). Úr Mynd á þili: (Texti eftir Þóru Kristjánsdóttur) Jón Hallgrímsson málaði nokkrar altaristöflur. Tíu þeirra hafa varðveist, málaðar á árunum 1765-1806. „Þar af eru níu með málverki af síðustu kvöldmáltíð Krists og lærisveinanna, allar málaðar eftir sömu fyrirmyndinni sem ekki er vitað hver var. En töflurnar eru auðþekkjanlegar af ýmsum smáatriðum sem aðeins er að finna á kvöldmáltíðarverkum Jóns.“ [....] „Þá altaristöflu sem Jón lagði mesta vinnu í málaði hann árið 1766 handa kirkjunni á Grenjaðarstað í Aðaldal til minningar um prófastinn á staðnum, séra Björn Magnússon, eins og áletrun á töflunni segir til um, en taflan er nú í Þjóðminjasafninu. Á hana hefur Jón málað tólf smágerðar myndir úr Nýja testamentinu... [ ... ]. Allar eru þessar myndir málaðar með fínlegum pensildráttum af umtalsverðum hagleik. Ef vel er að gætt má sjá í þessum málverkum ýmis áhugaverð atriði, t.d. arabískan reiðhest eins vitringanna í bakgrunni fjárhússins í Betlehem, óveðurskrákur sem voma yfir freistaranum og verkfæri og nagla hjá smiðunum við krossfestinguna. Hermenn Pílatusar sem húðstrýkja Jesúm Krist eru klæddir í hnébuxur og treyjur að hætti samtíðarmanna Jóns og er einn þeirra meira að segja í leðurstígvélum. Þá virðist kistan sem Jesús er lagður í vera eikarkista með strikuðum listum, trúlega hefur fyrirmynd hennar einnig verið að finna í samtíma Jóns. Af öllum málverkum sem varðveist hafa eftir Jón Hallgrímsson er þessi altaristafla máluð af mestum hagleik og léttleika. Björn Magnússon prófastur á Grenjaðarstað var mikill velgjörðamaður fjölskyldu Jóns. Hann er sagður hafa stutt Gunnar bróður hans til guðfræðináms og þá bræður Þorlák og Jón til utanferða. Séra Björn lést árið 1766 og er taflan helguð minningu hans. (Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 20.10.2010)