Til baka í leit
Veistu meira?

Haft

1900 - 1935
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Jón F. Jónatansson, járnsmiður, Akureyri: Haft úr járni, nýsmíðað, með einkennilegu lagi. Fyrir hvorn fót er eins konar skeifumyndaður hólkur, fjötur, gerður úr 3,7 cm breiðri járnræmu með útsveigðum brúnum, sem nauðsylegt var til þess að fjöturinn særði ekki fótinn. Op hvers fjöturs er 6,5 cm vítt. Á báðum endum hans eru augu eða lykkjur og sín hespan í hvorri. Þegar fjöturinn var kominn á fótinn var honum læst með því að innanfótarhespunni var brugðið í gegnum utanfótarhespuna og járnkeðja sú, sem tengir fjötrana saman síðan látin ganga gegnum innanfótarhespuna. Er þá fjöturinn læstur. En til þess að hægt sé að koma þessu svona fyrir, þarf að viðhafa sérstaka, smellna aðferð, sem ekki liggur alveg í augum uppi. Er erfitt að lýsa þessu í orðum, en það sem gerir það mögulegt að læsa fjötrunum á þennan hátt, er, að 34 cm löng hlekkja festi eða keðja, sem tengir fjötrana saman, er ekki í einu lagi, heldur sanasett úr tveimur hlutum, öðrum með 9 og hinum með 10 hlekkjum. Báðir þessir hlutar enda með járnhringum, 3,8 og 4,4, cm í þvm, og eru tengdir saman með því að minni hringnum er brugðið gegnum þann stærri. Þessi samskeyti verða á miðri keðjunni og valda því að hægt er að draga keðjuhlutana á misvíxl, hringana að læsingarhespunnum en á þessu byggist að hægt er að læsa fjötrunum til fulls. Gefandi segist hafa séð svona járnhaft á hesti, þegar hann hafi verið við Hraunrétt 11 - 12 ára gamall. Þegar hann var orðinn fulltíða og lærður smiður, smíðaði hann álíka haft efir minni, en aldrei tókst honum að hafa upp á, hver hefði átt eða smíðað fyrirmyndina. Eftir þetta smíðaði hann mörg slík höft og breiddust þau út um Eyjafjarðar og Þingeyjarsýslu og þóttu gefast vel. Þau lágu niðri á hófum og særðu ekki, því að hestar vöndust á að ganga í þeim, en hoppuðu ekki. Helzt hyggur gefandi, að bræður 2 í Köldukinn, sem voru óvenjulega miklir hugvitsmenn, hafi fundið járn höft þessi upp. En seinna hafur verið skýrt frá því, að Árni nokkur Magnússon í Skriðu í Skriðuhverfi hafi smíðað slík höft og er þá líklegt, að Jón hafi séð eitt þeirra. En slík höft munu hafa tíðkzt frá fornöld, sbr. 2452, 3986 og 5244, sem allt eru fornir hestfjötrar. Frá enn einum, sem fannst í Rangárvallasýslu, er sagt í Safni til sögu Íslands II, bls 545. Sams konar höft munu varla þekkjast í útlöndum, en þó er sipað norskt haft myndað í Tidsskrift for Landökonomi 1902, bls. 83, 42. mynd X. Þar er þó stöng en ekki keðja milli fjötranna efir myndinni að dæma.

Aðrar upplýsingar

Ártal
1900 - 1935
Efni
Safnnúmer
Safnnúmer A: 11697 Safnnúmer B: 1935-16
Staður
Núverandi sveitarfélag: Akureyrarbær, Akureyrarbær
Sýningartexti
Haft, hestfjötur, gert eftir fornri fyrirmynd. Slíkir fjötrar munu hafa þekkst hér allt frá landnámsöld. 11697 Haft, hestfjötur, gert eftir fornri fyrirmynd.
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Efnisorð: Haft