Minningartafla, í kirkju

1808

Varðveitt hjá

Taflan var yfir sr. Vigfúsi Björnssyni, presti í Garði 1797-1808. Þetta eru tvær fjalir (152 x 24,5 og 152 x 21 cm), mjög fúnar á baki og skertar á jöðrum. Svartmálaðar með mikilli áletrun, nánast ekkert annað skraut. Sigurður Jónsson í Garði afhenti töfluna 7. sept. 1996. Í Árbók Hins íslenzka Fornleifafélags 1995 skrifar Þór Magnússon um fjalirnar (bls. 89-94). Þar segir m.a.: „Athygli mína vakti strax hve letrið var fagurt á fjölunum, þótt þær væru nánast skrautlausar að öðru leyti. Minntu þær strax á grafskriftina úr Þverárkirkju í Laxárdal, sem grein er um í Árbók 1991. Við fyrstu skoðun gat sýnzt, að þær myndu komnar úr höndum sama manns. Aðeins hafa verið þessar tvær fjalir í sjálfri grafskriftinni. Ramminn um þær er týndur nú, en hann hefur haldið fjölunum saman auk blindinga úr tré. Fjalirnar eru 152-152,5 cm langar og 21,5-24,5 cm breiðar nú, en eitthvað lítillega vantar á upphaflega breidd vinstri fjalarinnar, þeirrar mjórri. [...] Þykkt fjalanna er um 1,5 cm, en þar sem bakhliðin er svo gerfúin að minnir helzt á fornu fjalirnar í Þjóðminjasafninu, frá Möðrufelli, Bjarnastaðahlíð og Flatatungu, má vera að þær hafi rýrnað eitthvað á þykktina einnig. Fjalirnar hafa verið svartmálaðar með kinroki áður en áletrunin var skorin í og síðan borin hvíta í stafina, sem nú er nánast öll horfin, en svarti liturinn helzt enn. Áletrunin er í 24 mislöngum línum er byrja nánast allar jafnt. Letrið er upphafsstafa-latínuletur, afarfallegt klassískt rómanskt letur, stafirnir jafnir og strikað fyrir línunum. Nafn og föðurnafn prestsins er þó nánast með upphafsstafa-skrifletri [...]. Áletrunin er í bundnu máli, nema æviatriðin neðst, en á milli er skrautbekkur, eins og afnúinn tvíþættur kaðall og er hann eina skrautið á grafskriftinni. Áletrunin fer hér á eftir, horfnir stafir, sem flesta verður þó örugglega ráðið í, eru innan hornklofa: HÉR ER LEDDUR MED HEIDRI BESTA HETIA GUDS EPTIR SIGRAD STR= ID, Síra VÍGFÚS BJÖRNSSON ER PRESTA, SÓMI VAR HALDINN ÆFITÍD; LUCKU MEST EPTIRLÆTISBARN LÆRDUR ÆTTSTÓR OG RAUSNARGN. NAFN O ATGIÖRFI BLESSAN BLUR, BLÓM= AN Á JÖRDU DROTTINS MANS, ENN SÆLL Á HIMN= UM SÍ=EÍLÍFU SÓMI KÓ= RÓNAR DIGDR HANS. ÞEIR ÖDRUM NA EINS OG SÓL, ÆSNA HIÁ GUDS TIGNARSTÓL (skrautbekkur) FÆDDUR ANNO MDCCLI UTLÆRDUR MDCCLXIX PRESTVÍGD MDCCLXXII QVÆNTUR MDCCLXXI ANNAD SÍ MDCCXCV DEYDI 7da A MDCCCVII [...] Leturskerinn hefur greinilega verið listamaður og hlýtur að hafa lært skurðlist í skóla ytra. Enginn ólærður íslenzkur tréskeri getur hafa skorið þá leturgerð sem hér sést og af slíkri færni. Ekki er um marga nafnkennda skólaða menn að ræða, sem höfðu lærdóm og færni til að skera á þennan hátt. [...Þ]á aðeins einn maður norðanlands, sem vitað er að hafði lærdóm og kunnáttu til að skera letur með þessum hætti, en það er Gunnlaugur Briem sýslumaður, sem þá bjó á Kjarna við Eyjafjörð. [...] Í Þjóðminjasafni eru fjórir listafagrir hlutir eftir Gunnlaug skornir í tré, með „bíldhöggvaraverki“, eins og sagt var. Það eru skjaldarmerki, Þjms. 1751, tréspjald með skrautverki og spegilvendri áletrun á latínu, líklegast til að þrykkja með, Þjms. 3217, lágmynd af hundi og sofandi dreng, Þjms. 7502, og lítill stokkur, Þjms. 6839. Er á öllum þessum hlutum mjög fagurt handbragð og leynir sér ekki skurðstíll hins skólaða manns, sem er úr ætt við flest annað það sem sést í íslenzkum tréskurði. Stokkurinn er með fangamarki Gunnlaugs, og það er einmitt hann sem færir okkur sanninn um að Gunnlaugur hafi skorið grafskriftina úr Garðskirkju.“ Úr aðfangabók: "Frá Garðskirkju í Kelduhverfi: Tvær fjalir úr minningartöflu yfir sr. Vigfús Björnsson prest þar, d. 1808, mjög fúnar, nánast hismi eitt. Fundust undir gólfi kirkjunnar er það var tekið upp og steypt í hana gólf 1995. [...] Þjóðminjavörður tók þessa hluti 7. sept. sl. [1996]. Lágu í turni og biðu þess að verða hent." (Freyja Hlíðkvist Ómarsdóttir bætti inn, sept. 2010).