Hnífur, skráð e. hlutv.

1923

Varðveitt hjá

Samískur (lappneskur) veiðihnífur í slíðri. Heildarlengd hans í slíðrinu er um 28 cm, en hnífurinn sjálfur er 23 cm, þar af er blaðið tæpir 12 cm. Blaðið er eineggja, úr stáli. Breidd þess er mest 2,2 cm og þykkt 0,4 cm. Handfangið er rennt úr beini og birki, með þverrákum í. Efst er hólkur úr horni (eða beini) en hnoð efst og hólkur við mót blaðs og handfangs eru úr kopar með punktuðu skrauti á. Í birkishluta handfangsins er skorið ártalið 1923. Slíðrið er úr hreindýrshorni (-beini?) og hólkur efst úr leðri sem saumað er saman. Hvort tveggja er skreytt. Efst á innanverðum leðurhólknum er málmgjörð til styrkingar (til að halda lögun hólksins) og einnig að neðan til að leðurhólkurinn haldist fastur við beinslíðrið. Hornið er hnoðað saman á brúnum með koparnöglum (-saumi). Framhlið hornsins er með gagnskornu skrauti, strikum með brúnum og á því eru tvær hreindýramyndir til skrauts. Hnífurinn er í mjög góðu ástandi og eggin er enn mjög beitt. Gripirnir nr. Þjms. 2009-1 eru allir úr eigu Rudolph Craner (f. 1881, d. 1959) sem var hér við landmælingar á árunum 1908-1914 á vegum danska herforingjaráðsins. Craner hafði safnað vopnunum, aðallega á Jótlandi og ef til vill í Þýskalandi. Íslensku gripina hafði hann fengið hjá bónda einum hér á landi sem var fylgdarmaður hans á mælingaferðum. Bóndinn hafði smíðað þá sjálfur. Gefandi gripanna er Katla Magnúsdóttir (f. 1924) en eiginmaður Kötlu, Matthías Ingibergsson apótekari (f. 1918, d. 2000), hafði keypt safnið af Craner. Freyja Hlíðkvist Ómarsdóttir og Lilja Árnadóttir, starfsmenn munasafns Þjóðminjasafnsins, sóttu gripina á heimili Kötlu að Kristnibraut 6 í Reykjavík, en það var dóttir hennar, Guðrún Edda (f. 1952), sem afhenti þá fyrir hönd móður sinnar. Þá héngu þeir á vegg í stofunni, á spjaldi sem klætt var dökkbláu flaueli. Ákveðið var að taka einungis gripina en skilja spjaldið eftir. Katla Magnúsdóttir hafði fyrst samband við Þjóðminjasafnið árið 2005 og vildi gefa gripina frá Craner til safnsins eftir sinn dag. Árið 2009 hafði Guðrún dóttir hennar aftur samband við safnið og vildi að gripirnir færu þá þegar í Þjóðminjasafnið, enda var móðir hennar þá að flytja. Þór Magnússon, fyrrum þjóðminjavörður, fór til Kötlu árið 2005 og skoðaði gripina. Hann ritaði síðar minnisblað þar sem m.a. kemur fram: (tölvupóstur hans í held sinni er varðveittur með fylgiskjölum aðfangabókar, ásamt ljósmynd sem hann tók af gripunum eins og þeir héngu á vegg á heimili Kötlu). Ég fór 4. júlí og heimsótti Kötlu. Craner er okkur að góðu kunnur því að safnið fékk einu sinni myndasafn hans. Það mynduðust vinatengsl við fjölskyldu Kötlu, eitthvað út af húsaleigumálum í Kaupmannahöfn. Craner hafði safnað ýmsum vopnum, aðallega á Jótlandi og ef til vill í Þýskalandi. Maður Kötlu keypti þetta vopnasafn og var það að ósk Gondu Craner, minnir mig. Þau Craner-hjón höfðu lagt mikla vinnu í að pússa þessa gripi og laga, og lítur þetta mjög fallega út og eru gripirnir nánast óskemmdir, sverðin glansandi fín og hvergi að sjá að marki, að ryðblettir hafi verið. Þarna eru einnig nokkrir íslenzkir hlutir, sem Craner hafði fengið hjá bónda einum á íslandi, en ekki vissi Katla hver hann var. Ég held að safnið ætti tvímælalaust að þiggja safnið með þökkum. Þetta er að sönnu fæst beint tengt Íslandi, en þó hafa danskir soldátar, sem voru oft hér á 19. öld, borið svona vopn, og þetta gæti komið sér vel að eiga til að hafa á sérsýningum, þótt það yrði ekki stöðugt til sýnis. Vafalaust hafa dönsku hermennirnir, sem stóðu vörð er þjóðfundurinn var haldinn 1851 og tilbúnir að skjóta þá fundarmenn sem Trampe gæfi skipun um, haft svona búnað, byssur og korða. Ég set mynd af gripunum, en þetta er fest upp á vegg, á eins konar tau, svipað og það var heima hjá Craner-hjónum. Gripirnir eru eftirfarandi: 4 herrifflar 6 byssustingir kúlutöng púðurhorn 7 skammbyssur 8 korðar skrautsverð lúður lítil taska 2 rýtingar lappneskur veiðihnífur lóð 2 lýsislampar (annar örlítill, eins konar minjagripur) beislisstangir svipa skilti ístöð lítil öxi 2 smáhlutir (óþekktir) skilti, um gripina og eigendur

Aðrar upplýsingar

Rudolph Craner, Notandi
Gefandi: Katla Magnúsdóttir

Ártal

1923

Efni

Ólífræn efni, Málmur, Stál
Lífræn efni, Dýraríki, Horn
Lífræn efni, Viður, Birki
Lífræn efni, Dýraríki, Skinn, Leður
Ólífræn efni, Málmur, Kopar

Safnnúmer

Safnnúmer B: 2009-1-29

Stærð

28 x 0 cm Lengd: 28 cm

Aðfangategund

Munir

Undirskrár

Undirskrá: Munasafn

Efnisorð / Heiti

Efnisorð: Hnífur, skráð e. hlutv.