Hökull
1776
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Úr aðfangabók:
Hökull sniðinn og saumaður úr bláu silkiatlaski, alsettu útsaumuðum blómum o. fl. með gullvír og silki: er sá útsaumur eldri en hökullinn og gerður af mestu snild og mjög íburðarmikill. Er hökullinn var búinn til hefur verið saumað framan á hann hjarta úr rauðu silkiatlaski og stendur á því Jahve með hebr.letri, en aptan á hann hefir verið saumaður rauður skjöldur með gullborðakrossi á og stöfunum I N R I, og árt. 1776 . Fram með jöðrunum eru gullvírsknipplingar: fóðrið er rautt ribs silki. Sagt er að Guðrún Skúladóttir fógeta hafi saumað hökulinn: hún hefur þá saumað hann úr einhverju eldra klæði. Frá kirkjunni í Viðey.
Margrét II - kirkjuklæði (sýningarskrá):
Samtímakona Rannveigar Ólafsdóttur sem einnig lét að sér kveða á sviði hannyrða var Guðrún eldri (f. 1740, d. 1816), dóttir Skúla landfógeta Magnússonar og eiginkona Jóns Snorrasonar, sýslumanns í Skagafirði. Er að sjá sem Guðrún hafi verið óvenjulega vel menntuð bæði til munns og handa, enda fengið gott uppeldi í föðurgarði og lært ekki aðeins hannyrðir heldur einnig erlend tungumál, bæði dönsku og þýsku, og var víðlesin sem fátítt var um konur á þeim tímum.
Guðrún varð ekkja 1771 og dvaldist í Viðey frá 1783 til dauðadags. Hún á að hafa kunnað „hannvirðir kvenna bezt á Íslandi um sína daga, “ og vann að nokkru fyrir sér með hannyrðum í ekkjudómi sínum. Ýmis handaverk Guðrúnar hafa varðveist sem réttlæta þessi og önnur skyld ummæli, til dæmis þrenn blómstursaumuð föt kvenna, pils og svunta í safni Viktoríu og Alberts í London og tvær samfellur í Þjóðminjasafni Íslands, og einnig á hún, að sögn, að hafa átt frumkvæði að sérstæðri gerð blómamunstra á glituðum söðuláklæðum sem urðu mjög vinsæl. Þó liggur aðeins fyrir vitneskja um einn kirkjugrip sem Guðrún Skúladóttir vann. Er það útsaumaður hökull sem kirkjan í Viðey átti og nú er í Þjóðminjasafni (Þjms. 5686). Hökullinn er úr ljósbláu austurlensku silki, og ber ártalið 1776; honum er svo lýst í biskupsvísitasíu Hannesar Finnssonar 1777:
Hökull af liósláu Atlaske, utsaumadur med Silke og Gullvir, fodradur med raudu Silketaffti. Allt i Kring um hann eru breider Gullniplingar, og á bakenu er Skiölldur af raudu atlaske, ofan yfer hvorium er króna, og utan umm hann Pálmagreiner, hvör[t]tveggja uts[a]umad af Gullvir. J Skilldenum er Krossmark af Gullborda og inscription med artalinu 1776, af Gullvir. Framan á Höklenum er Hiarta af raudu Silkeatlaski eirnenn utsaumad med gullvir.
Hökullinn úr Viðey hefur ekki enn verið rannsakaður sem skyldi, en svo er raunar um allflesta hökla í Þjóðminjasafni Íslands.
(Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 11.1.2011)
Aðrar upplýsingar
Guðrún Skúladóttir, Hlutinn gerði
Ártal
1776
Safnnúmer
Safnnúmer A: 5686
Safnnúmer B: 1909-22
Staður
Staður: Viðey, 104-Reykjavík, Reykjavíkurborg
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Efnisorð: Hökull
Heimildir
Elsa E. Guðjónsson. „ Sitthvað um hökla á Íslandi fyrr á öldum.“ Margrét II - kirkjuklæði. Sýningarskrá. (Annette Stabell ritstjóri). Reykjavík, 1998.
Upprunastaður
64°9'58.5"N 21°51'14.4"W