Processiumerki
1200 - 1300
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Processiumerki. Það er almenn sögn, að það hafi verið eign Flateyjarkirkju, síðan klaustrið var þar (1172-1189). Kirkjumerki þetta hángir á mjóu þverkefli, sem bundið var vanalega með tveim taugum um endann á merkisstaunginni. Upp af staunginni var opt kross, sem gamlar myndir sýna, samanber máldaga Ólafs Rögnvaldssonar um Möðruvelli í Eyjafirði: ,,látúnskrossar tveir á merkistaungum og eitt merki lítið". Þessi merki tíðkuðust mjög á riddaraöldinni, einkum í processium (eða helgigaungum). Merkið er 17½ þumlúngur á breidd, eða (nákvæmlega) forn íslenzk alin, sem sjá má á hinu áreiðanlegasta marki á álnarmálssteininum á Þíngvelli. Á lengd er það 1 alin og 13 þumlúngar. Það er tvíklofið að neðan, og er grænn og gylltur borði, með laufum niður úr, neðan á hverjum oddi. Merkið er gjört af þykku silki, og er nú orðið gult að lit, en mun áður hafa verið rautt, því að það hefir enn talsvert rauðleitan lit undir krossinum, sem hefir verið saumaður á úr hvítu lérepti. Breidd merkisins er ein silkibreidd, og eru jaðrarnir alveg ófaldaðir. Silkið hefir verið ofið með smáum hríngum, sem gánga í röðum yfirum þvert merkið, og er sín mynd í hverri hríngaröð, sem alltaf skiptast á. Í efstu hríngaröðinni er hjörtur. Þar fyrir neðan er fljúgandi fugl (líklega haukur), sem steypir sér niður úr loptinu, eins og hann ætli að hremma eitthvað með nefi og klóm. Þar á eptir kemur mannsmynd, sem er óglögg, og síðan rós eða sóley með fimm blöðum. Allar myndir þessar, og hvernig þær eru valdar, minnir menn á riddaraöldina (nr. 230), og bendir einnig til þess, að það sé mjög gamalt, en hvort það er svo gamalt, sem sagt er, læt eg að svo stöddu ósagt. Þesskonar merki átti fyrrum hver kirkja hér á landi, og sumar áttu mörg, og jafnvel líka gunnfána eða hermerki. En nú er svo komið, að þetta er hið einasta þesskonar merki, sem eg veit að til sé í Danaveldi, og þau munu víst sjaldgæf, þó víðar sé leitað.
Aðrar upplýsingar
Ártal
1200 - 1300
Safnnúmer
Safnnúmer A: 256
Safnnúmer B: 1865-64
Stærð
44.5 x 0 cm
Lengd: 44.5 cm
Staður
Staður: Flatey 1, 345-Flatey á Breiðafirði, Reykhólahreppur
Sýningartexti
Helgigöngumerki úr silki, mun áður hafa verið rautt. Í það eru ofnir hringar með myndum af hirti, hauki, manni og rós, en krossinn er úr hvítu lérefti. Slík merki voru borin á þverslá á stöng í helgigöngum, prósessíum, í kaþólskum sið. Komið frá Flatey á Breiðafirði og sagt frá klaustrinu sem þar var 1172 - 1189, en er þó tæplega svo gamalt.
256.
Helgigöngumerki úr silki, er borið var á stöng í prósessíum í kaþólskum sið. Sagt vera úr klaustrinu á Flatey á Breiðafirði, er þar var 1172-1189, en þó varla svo gamalt.
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Efnisorð: Processiumerki
Heimildir
Pálmi Pálsson. "Um myndir af gripum í forngripasafninu. 1. Skrúðgöngumerki." Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 1895. Reykjavík 1895, bls. 30 - 31.
Upprunastaður
65°22'20.4"N 22°55'8.3"W