Til baka í leit
Veistu meira?

Jólaskraut

1965 - 1984
Varðveitt hjá
Þjóðminjasafn Íslands
Jólaskeiðar úr silfri, 20 stykki. Ólík myndskreyting er á skafti hverrar skeiðar. Hver skeið er merkt ártali sem gefur til kynna framleiðsluár þeirra, en skeiðarnar eru merktar með ártölunum 1965-1984. Skeiðarlag elstu sex skeiðanna, frá 1965-1970, er það sama. Næstu tólf skeiðar, frá 1971-1982, hafa þá sama skeiðarlag. Yngstu tvær skeiðarnar frá árunum 1983 og 1984 hafa sama skeiðarlag. Gylling er á skeiðarblaði allra skeiðanna, en sköftin eru ógyllt. Hver jólaskeið er um 18 cm á lengd og 4 cm á breidd. Stimpill er fyrir miðju á bakhlið hverrar skeiðar; stafirnir GAM undir rísandi sól, fyrir neðan stendur 925. Skeiðarnar eru því úr 92,5% sterling silfri. Skeiðarnar tuttugu koma í sex pappaöskjum. Öskjurnar eru silfurgráar að lit og skreyttar hvítum snjókornum. Lokin eru merkt GAM Silfur Laugavegi 22a. Öskjurnar eru 17 x 4,5 x 2,5 cm að stærð. GAM er stimpill Guðlaugs A. Magnússonar (f. 1902, d. 1952) gullsmiðs. Stimpillinn var tekinn í notkun árið 1946. Ferilinn hóf Guðlaugur 1924 þegar hann setti á stofn verkstæði á Ísafirði. Árið 1927 fluttist hann til Reykjavíkur og opnaði verslun sína þar. Var stimpill hans fyst um sinn upphafsstafirnir GAM auk hreinleikastimpilsins. Á verkstæðinu smíðaði Guðlaugur t.a.m. ýmsan borðbúnað, stærri silfurmuni og kirkjusilfur. Fyrst um sinn voru allir munir handgerðir frá grunni en upp úr 1936 hófst framleiðsla á borðbúnaði úr silfri með auknum vélakosti. Árið 1947 var framleiðsluþátturinn gerður að hlutafélagi undir nafninu Erna, en verslunin starfaði áfram undir hans nafni. Verkefni smiðjunnar Ernu var að smíða vörur fyrir verslun Guðlaugs. Í seinni tíð hefur Erna einnig sinnt sölu á borðbúnaði. Fyrirtækin tvö voru um tíma meðal öflugustu fyrirtækja í Reykjavík og náði smíði silfurmuna mest 2 tonnum árlega. Eftir lát Guðlaugs tóku afkomendur hans við keflinu. Bæði fyrirtækin hafa haldist í fjölskyldunni, en afkomendur Guðlaugs starfa í dag bæði hjá skartgripaverslun Guðlaugs A. Magnússonar og hjá gull- og silfursmiðjunni Ernu. Guðlaugur hóf að hanna jólaskeiðina árið 1946 og hefur ný skeið verið hönnuð hvert ár síðan, utan ársins 1947. Hugmyndina fékk Guðlaugur á námsárum sínum í Danmörku, en þar kynntist hann hinni dönsku jólaskeið sem var upphaflega smíðuð af A. Michelsen árið 1910. Ýmsir hafa komið að hönnun myndefnis skeiðanna en hún skiptist í tímabil sem hvert um sig er 12 ár, sést það á skeiðarlaginu sem er óbreytt þann tíma, en skaftið er ólíkt milli ára. Henrik Árnason Aunio (f. 1926, d. 2013) hannaði jólaskeiðarnar frá 1964 til 1980. Einkenndust skeiðarnar af þjóðlegu þema og spónsblaði. Þá tók Stefán Snæbjörnsson (f. 1937, d. 2014) við keflinu og hannaði kirkjuskeiðarnar sem tóku við. Frá árinu 2003 hefur gull- og silfursmiðjan Erna smíðað sína eigin jólaskeið byggða á gömlu handverki. Myndefni jólaskeiðanna og hönnuðir þess: Jólaskeiðin 1965 - Íslensk sveitakirkja í jólasnjó, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1966 - Jólarós, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1967 - Jólabjöllur, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1968 - Snjókorn, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1969 - Norðurljósin, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1970 - Heilög María, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1971 - Vitringarnir þrír, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1972 - Þrjár stjörnur, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1973 - Baðstofa, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1974 - Handrit og olíulampi, Dyrhólaey á bakhlið, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1975 - Kerti, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1976 - Kirkjubekkir, útskurður, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1977 - Jólatré, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1978 - Mistilteinn, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1979 - Ár barnsins, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1980 - Snævi þakinn burstabær, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1981 - Olíulampi, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1982 - María mey með Jesúbarnið, Henrik Árnason Aunio Jólaskeiðin 1983 - Kerti, Stefán Snæbjörnsson Jólaskeiðin 1984 - Stuðlabergsfoss, Stefán Snæbjörnsson Gefandi er Margrét Skarphéðinsdóttir (f. 1950). Skeiðarnar fékk hún frá frænku sinni og nöfnu, Margréti Nikólínu Lýðsdóttur (f. 1905, d. 2000). Margrét bjó alla tíð í Reykjavík. Hún var myndarleg húsmóðir og hugsaði vel um sitt silfur. Hún giftist Guðna Jónssyni (f. 1906, d. 1973) skósmiði, hjónin eignuðust enga afkomendur. Gefandi er skírð í höfuð á þeim hjónum og arfleiddi Margrét hana að jólaskeiðunum, ásamt fleiri silfurgripum sem afhendir voru safninu (Þjms. 2023-6-2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). Var ósk Margrétar sú að silfrið færi á safn eftir að frænka hennar notaði það ekki lengur.

Aðrar upplýsingar

Ártal
1965 - 1984
Efni
Safnnúmer
Safnnúmer B: 2023-6-1
Stærð
18 x 4 cm Lengd: 18 Breidd: 4 cm
Aðfangategund
Undirskrár
Undirskrá: Munasafn
Efnisorð / Heiti
Heimildir
Arndís Sigríður Árnadóttir. (2008). Jólaskeiðin: íslensk hönnun og smíði 1946-2008. Hönnunarsafn Íslands. Elísabet V. Ingvarsdóttir. (2008, 22. desember). Íslensk jól, Morgunblaðið, bls. 63. https://erna.is/stimplasida/ https://erna.is/y/ https://gam.is/collections/islenska-jolaskeidin