Minjasafn Rarik

Rafmagnsveitur ríkisins, Rarik, tóku til starfa árið 1947. Upphafið að minjasafni fyrirtækisins má rekja til þess að áhugasamir starfsmenn byrjuðu að halda til haga einstökum munum sem þeir töldu hafa sögulega merkilega. Það var síðan Guðjón Guðmundsson rekstrarstjóri Rarik sem lagði grunninn að eiginlegu minjasafni á níunda áratugnum. Guðjón hratt af stað söfnun minja víðs vegar um landið og skipulagði skráningu þeirra í samráði við sérfræðing frá Þjóðminjasafninu. Að söfnuninni vann starfsfólk Rarik á viðkomandi svæðum. Árangur þess var söfnun hátt í 2000 gripa. Árið 1999 var skipuð minjanefnd Rarik. Í henni voru Þorsteinn Árnason formaður, Ásgeir Þór Ólafsson og Guðmundur Guðmundsson. Þorsteinn lést fáum árum seinna og tók Ásgeir við af honum sem formaður. Ásgeir og Guðmundur skipuðu síðan minjanefndina þar til þeir létu af störfum en síðan hefur ekki verið starfrækt minjanefnd hjá fyrirtækinu. Starfsfólk Rarik, sem höfðu safnað minjum og skráð þær í einstökum landshlutum, svokallaðir tenglar, héldu því áfram. Einnig var ráðinn sérfræðingur frá Minjasafni Reykjavíkur, Helgi M. Sigurðsson, til að aðstoða tenglana við skráninguna í aukavinnu, eftir þörfum. Hann vann með minjanefndinni um langt skeið. Í minjasafni Rarik eru nú á fjórða þúsund gripir, langflestir þeirra eru skráðir og hefur nær allt verið slegið inn í tölvuforritið Sarp. Ljósmyndun munanna var einnig hafin og er búið að mynda stórann hluta gripanna. Ástand minjanna er almennt gott. Þær eru yfirleitt í traustum geymslum við góð skilyrði. Aðalgeymsla safnsins er á Sauðárkróki, í stöðvarhúsi Gönguskarðsárvirkjunar. Markmið minjasafnsins eru eftirfarandi: - Safnið skal endurspegla sem best starfsemi Rarik á öllum sviðum frá stofnun til nútíma. - Leggja skal sérstaka áherslu á þá þætti sem marka fyrirtækinu sérstöðu í íslensku samfélagi, t.a.m. uppbyggingu og rekstur flutnings- og dreifikerfis fyrir raforku um landið bæði í dreifbýli og þéttbýli, vatnsaflsvirkjanir og dísilstöðvar á vegum fyrirtækisins o.s.frv. - Sinna skal forsögunni, m.a. sögu rafveitna og virkjana sem stofnaðar voru og reistar fyrir tíð Rarik en fyrirtækið tók síðar við rekstri á. Stefna minjasafns Rarik er sem hér segir: - Að safna, varðveita, skrá og rannsaka lausar minjar um raforkuvinnslu, miðlun og notkun, einkum þær sem gildi hafa fyrir sögu Rarik. - Að stuðla að varðveislu og viðhaldi sögulegra mannvirkja í eigu fyrirtækisins. - Að safna munnlegum heimildum um sögu Rarik með viðtölum við eldra starfsfólk fyrirtækisins. - Að safna ljósmyndum og öðru myndefni sem sögulegt gildi hafa fyrir Rarik. - Að taka þátt í samstarfi orkufyrirtækja á sviði minjamála. - Að taka þátt í rannsóknum á sviði raforkusögu með fleiri aðilum, t.a.m. þjóðháttadeild Þjóðminjasafnsins. - Að stuðla að því að minjar safnsins séu aðgengilegar á sýningum og á annan hátt fyrir landsmenn og aðra gesti. Sýningar safnsins Minjanefnd Rarik stendur ekki að sýningum sem sakir standa. Aðeins ein sýning á vegum safnsins er nú opin almenningi og er hún á Samgönguminjasafninu í Skógum undir Eyjafjöllum. Rarik er þátttakandi í rekstri þess safns og greiðir til þess árlega fjárupphæð. Í Fjarðarselsvirkjun við Seyðisfjörð er til húsa önnur sýning sem aðeins er opin við sérstök tækifæri. Raunar er virkjunin sjálf, sem reist var 1913, helsti sýningargripurinn.