Fornleifar

Varðveitt hjá

Séra Sigurður Pálsson á Selfossi hringdi hinn 15. júlí 1958 og skýrði frá því að kuml hefði fundist síðastliðinn laugardag þegar jarðýta var að jafna lóð á Selfossi. Kristján Eldjárn þjóðminjavörðu og Gísli Gestsson safnvörðu rannsökuðu staðinn. Nógu mikið var óhreyft til þess að hægt væri að átta sig á horfi og stellingum líkisins. Kumlið var ,,norðurundan svonefndum Rauðholtum, sem eru fremur lágar öldur með holtasvip í gróðri og jarðmyndun. Er þar grunnt á hraun. Byggðin er nú að færast suður undir þessi holt, og er syðsta gatan, sem nú er, kölluð Birkivellir. Fundarstaðurinn er um 25-30 m suðvestur frá vesturendanum á … Birkivöllum 4, en um 900 m suðaustur frá bænum á Selfossi.“ (Kristján Eldjárn 1965:9-10) Líkið virðist hafa legið á bakinu í stefnu NA-SV með höfuðið í SV. (Kristján Eldjárn 1965:10) Annað kuml fannst á Birkivöllunum árið 1962, það var konukuml og var hjá Birkivöllum 10 um 150 m hinu kumlinu. Gísli Gestsson telur kumlin vera frá Rauðholtum, sem eru í 50-300 m fjarlægð, því að hans mati voru kumlin óeðlilega langt frá landnámsbænum á Selfossi. (Kristján Eldjárn 1965:11)(Gísli Gestsson 1966:73) ,,Nokkrir hlutir fundust óhreyfðir með beinunum, en hugsanlegt er, að eitthvað hafi borizt út í moldina með jarðýtunni, þó að það virðist heldur ólíklegt. Milli hægra mjaðmabeins og neðstu hryggjarliða var dálítil hrúga af bláleitu leirkenndu efni, og í því voru nokkrir smásteinar dökkir og með eða ofan á þessu nokkur lítil járnbrot, sem ekki tóku á sig hlutarlögun, enda mjög þrungin af ryði. Ofar eða við miðja hrygg var önnur hrúga, sem í voru járnbrot ómerk, lítill hálfglær steinn með gati, líkur perlu, lítill kuðungur og tveir sérkennilegir steinar, annar grár og sporöskjulagaður með gati, líkur örlitlum kljásteini, hinn holufylling, sem fengið hefur lögun eins og hólkur eða hringur. Allir þessir hlutir virðast vera gagnslaust dót, sem tínt hefur verið saman af sérvizku, hjátrú eða hnýsni og gera menn slíkt eða álíka enn þann dag í dag. Helzt mætti ætla af smáhlutum þessum, að hinn heygði hafi verið kona. Beinaleifar staðfesta það, og hefur konan látizt á miðjum aldri, ekki yfir fimmtugt.“ (Kristján Eldjárn 1965:10) Hildur Geststóttir mannabeinafræðingur telur mögulegt að beinin séu úr konu en segir að ekki sé unnt að segja til um aldur hennar. (Hildur Gestsdóttir 1998) Samkvæmt Helgu Þórðardóttur heimildarmanns, fannst kumlið í garði Birkivalla nr. 4. eða um 10 m vestur af húsinu, í bakgarðinum. Ábúandinn Ingibjörg Bergþórsdóttir telur þó að kumlið hafi fundist þar sem nú í dag er stofan hennar.

Aðrar upplýsingar

Heimildarmaður: Helga Þórðardóttir

Safnnúmer

Safnnúmer B: 161794-32

Staður

Staður: Selfoss I, 800-Selfossi, Sveitarfélagið Árborg

Aðfangategund

Fornleifar

Heimildir

Gísli Gestsson. 1966. ,,Fornaldarkuml á Selfossi og í Syðra-Krossanesi.“ Árbók hins íslenzka fornleifafélags 1965. Ritstjóri Kristján Eldjárn. Ísafoldarprentsmiðja hf. Reykjavík. Hildur Gestsdóttir. 1998. kyn- og lífaldursgreiningar á beinum úr íslenskum kumlum. Fornleifastofnun Íslands, Reykjavík Ingibjörg Bergþórsdóttir, 2708302189 Kristján Eldjárn. 1966. ,,Kuml úr heiðnum sið, fundin á síðustu árum.“ Árbók hins íslenzka fornleifafélags 1965. Ritstjóri Kristján Eldjárn. Ísafoldarprentsmiðja hf. Reykjavík.

Upprunastaður

63°56'16.0"N 21°0'48.9"W