Hlemmur, af íláti
01.01.1946
In preservation at
National Museum of Iceland
Kyndari að störfum um borð í skipi. Klæddur köflóttri skyrtu, buxum, skóm og með derhúfu. Stendur framan við ketilinn og stingur járnstöng inn um op á honum. Upp við vegg í bakgrunni eru nokkrar svipaðar stangir og ennfremur tveir hlemmar.
Kyndarinn er Jón Ragnar Jónsson (f. 16/8 1923).
Tekið um borð í Helgafelli VE 32, sem áður hét Surprise GK 4.
Ragnar kyndari heldur á s.k. röku, en þær voru með hring á endanum. S.k. slæs var hins vegar með hnúð á endanum og sést einn slíkur upp við vegginn í bakgrunni ásamt annari röku. Slæsinn var notaður til að losa með gjall sem festist við ristarnar, en rakan til að raka því út. Hér er verið að raka gjalli út úr eldhólfinu.
Fremst á mynd t.v. er lúga fyrir opi inn í fírinn (eldholið). Ofan við hana er stór lúga, en bak við lúguna eru rör sem fluttu sót og reyk upp í skorsteininn. Lúgan og rörin voru kölluð einu nafni upptrekkið. Öskupusa, nokkurs konar fata, er ofan röku sem kyndari heldur á. Öskupusan var notuð til að moka ösku í, en að því búnu hífð upp í gegnum loftventil. Á ventlinum, ofandekks, var lúga sem kyndari opnaði utanfrá, við keisinn. Var pusan eða fatan tekin út um lúguna og hvolft úr henni á þar til gerða öskurennu, og náði hún frá lúgunni og nokkuð út fyrir borðstokk. Þannig var ösku hellt í sjóinn. Í bakgrunni er kolabox. Upp við það standa tveir hlemmar, eða lúgur, en þeir voru hafðir til að stoppa trekk inn í fírinn, ef á þurfti að halda. Fírinn var hringlaga. Ristin skipti honum í tvennt. Í efri hluta var eldholið, en inn í þann neðri fór loft. Á myndinni sést neðri hluti opinn til að fá nægan trekk fyrir eldana. Einnig sést á neðri hluta fírs opinn lengst t.v.
Tímasetning sbr. Þjskjs. Skipaskjöl. Gull. - Kjós. Skipshafnarskrár 1946. Í eldri skrá ranlega sagt vera fírarnir á Ver GK 3.
Heimildarmenn ennfremur: Jakob Þorsteinsson og Jón Hjörtur Jóhannsson. Jón sem var kyndari á Garðari GK 25, veitti upplýsingar um tæknileg atriði.
Myndin birtist í "Heiðurskarlar" (Rv. 1964), bókarauka bls. 32. Þar segir að hún sé af einum kyndaranna á Víði, en það er ranghermi.
Main information
Dating
01.01.1946
Object-related numbers
Museumnumber a: GÁ-214
Dimensions
12 x 10
Record type
Collection
Undirskrá: Guðbjartur V Ásgeirsson (GÁ)
Classification
Keywords
Depiction: Hlemmur, af íláti
Depiction: Járnstöng, óþ. hlutv.
Depiction: Karlmaður
Depiction: Ketill, í gufuvél í skipi
Depiction: Ketill, óþ. hlutv.
Depiction: Skip
Depiction: Járnstöng, óþ. hlutv.
Depiction: Karlmaður
Depiction: Ketill, í gufuvél í skipi
Depiction: Ketill, óþ. hlutv.
Depiction: Skip
References
Ágúst Ó. Georgsson vann þessa skrá árin 1987 - 1990. Heimildamaður: Jakob Þorsteinsson (0901132599); Jón Hjörtur Jóhannsson (2008127869); Jón Ragnar Jónsson (1608234539)