Teikning, listræn

1847

In preservation at

Handrit [a, b, c]. Efni pappír. a. 2 st. 1 Sumars Ösk 1767 (Siaalfur Guð jafnan sie þin Hlÿf), 2 bl., st 13,2 x 7,2 cm. 2 Upphafstafer („hefur skrifað Sál Ofeigur sem var kostgangari ad Hjtardal og Hraun Hreppi). 4 bl., st. 10,9 x 7,9 cm. b. Bjerghulen Bjarnarhellir i Island. Lýsing á dönsku, með uppteiknunum um rúnir og aðrar áletranir í hellinum. Vantar aptanaf. 8 bl., st. 17 x 11 cm. c. 3 st. 1 Úr ferðabók Eggert Ólafssonar. Leyilegur og um það í Bjarnarhelli? 1bl. st. 27 x 21,5 cm. 2. Blað með galdra staf og 5 leynirúnum. St. 8,5 x 8,5. 3. „Nockrer Runa Flockar“. 4 blöð, st. 17,5 x 10,8 cm. Ófeigur var stúdent; hann var skrifari Eggerts Ólafssonar (H. S). 9.x.1926. Móttekið frá Nord. mus. ljósmyndir af bls. 1-10 í 64,936. b., ásamt afskrift og lýsingu á þeim síðum og afskrift af sjálfri ... lýsingunni (bls. 11-16). Úr safnskýrslu séra Helga Sigurðssonar frá Melum (nr. Þjms. 2008-5-718): 44. Rúnir og letur í Bjarnar helli, ásamt lítilli lýsingu af honum. Hellir þessi er í Foxufelli, við Hýtarvatn, í landnorður frá bænum Hýtardal, og alllangt þaðan. Nefndur hellir er í berghala þeim, sem gengur í suðvestur, af Foxufelli, neðarlega sunnan Hýtarvatn. Sunnanvert í þessum berghala er Bjarnarhellir. Snýr op hans náliga í suður, hérum 3 ½ al. þar, sem það er hædst, en á breidd 4 áln. Hvelfing hellisins lækkar, eptir því sem innar dregur í hann, og gólfið í honum mjókkar þá og nokkuð. Stór og smá möl og sandur er í mestum hluta gólfsins; og innantil um það þvert er steinaröð, sem annaðhvort mætti halda, að gilt hefði fyrir rúmstokk, eða þá verið haft til einhvers annars. Fremst í báða hellisveggina sjást nolur, jafnháar, höggvar inní þá. Og, ef geta skal, til hvers þær hefðu verið gerðar, væri líkast til, að í þær hefði verið látin spíta, líktog dyratré, og þar við fest eitthvað, til þess að gera hellisdyrnar mátulega þraungar, eða til að byrgja þær. Að vestanverðu í hellinum vottar einsog fyrir þremur riðum, eða þrepum, I efsta þrepið sjest höggvið niður náliga ferhyrnt skarð, sem er nóg sæti fyrir einn mann. Á hvelfingunin til og frá sjást allmiklar rúnir, ristingar, og nokkuð af læsilegu letri. Þessar stafamyndir dróg eg upp, sem nákvæmlegast eg gat, sumarið 1847. Og þori eg að ábyrgjast, að það sé mikið til rétt gert, þótt lögun myndanna mismuni stórum frá því, sem sjá má í ferðabók Eggerts Ólafssonar; því þar eru þær breyttar, fegraðar, og settar í eina línu. Myndir þessar og letur, og afstaða þeirra má sjá á meðfylgjandi blöðum. Framan hellisdyrnar er talsverður bratti, uppí hann, en þar undir er grasflöt; og á henni vottar glöggt fyrir gamalli tópt, sem sjálfsagt hefur stadið í sambandi við notkun hellisins, hvar svo, sem hún hefur verið. Lækur, sem ða austan rennur, fyrst með hellisberginu, svegist lítið eitt austan hellisdyrnar í útsuður, takmarkar flötina, að sunnan verðu. Frá honum virðist sem garður hafi í fyrndinni legið, vestan tóptina, og vestan til upp undir hellisbergið. Því einhver slík mannaverk sjást þar. Þau hafa, ásamt læknum, eða réttara sagt, gilinu, líklega átt að vera til einhverrar varnar. Engar sögur fara af þessum mannaverkum, né af hverjum hellirinn dragi nafn sitt. En úr því svo er, virðist helst líkindi til, að hellirinn sé kenndur við Björn Hýtdælakappa, sem hafði bæ sinn skammt þar frá, við Hýtará, á sljettum flötum undir Hómsfjalli (=Hóminum.); þv´þessara bæartópta sjer þar en stað. – Hefur þar verið sannarlega fagurt land í fornöld. – En til hvers Björn hafi haft hellirinn, er ekki hægt að segja – það get verið til svo margs. Og auk búskaparnota ymsra, gat hann hafa ljeð hellirinn einhverjum til íbúðar. Líka gætu menn hafa búið þar um sig eptir hans daga. En að hann, hellirinn, hafi verið hörg eða helgistaður í heiðni, virðist miður líklegt, nema máske, ef sönnuð yrði sú getgáta Brynjólfs biskups Sveinssonar, að sumir stafirnir í hellinum, væru galdrastafir (Hexefigurer – sjá Eggerts ferðabók). Frá einhverju þessu stafa mannaverkin í hellinum og utan hann. Hvað rúnirnar þýði, læt eg, að svo stöddu, ´sagt, nema hvað sjá má, að sumar þeirra eru fangamörk, eða manna nöfn; og sumar geta vel verið einar eða aðrar bandrúnir. –Mig vantar tóm og tæki til að skera úr þessu ljósar. –Það verður að bíða síns tíma. Freyja Hlíðkvist Ómarsdóttir, jan. 2009: Í Nordiska Museet hefur blað verið brotið um og snúra bundin, því blöðin voru ekki bundin inn. Framan á því blaði stendur: Isländsk handskrift. Teikningarnar af rúnunum og letrinu í hellinum eru gerðar með blýanti en lýsingin á hellinum er skrifuð með bleki. Eitthvað vantar aftast. Handritið er nokkuð skýrt og í góðu ástandi, en þó eru blýantsteikningarnar farnar að dofna nokkuð. Eins og fram kemur í skráningu Helga Sigurðssonar á Melum dró hann þetta upp og ritaði lýsinguna sumarið 1847.

Main information

Helgi Sigurðsson, Attributed

Dating

1847

Material

Lífræn efni, Pappír

Object-related numbers

Museumnumber a: NMs-64936-b "Museumnumber b": 2008-5-407

Dimensions

17 x 11.3 x 0 cm Lengd: 17 Breidd: 11.3 Hæð: 0 cm

Record type

Artifact

Collection

Undirskrá: Nordiska Museet (NMs) Undirskrá: Nordiska Reykjavík (NMs) Undirskrá: Munasafn

Keywords

Keyword: Teikning, listræn

References

Safnskýrsla séra Helga Sigurðssonar á Melum, Þjms. 2008-5-718.