Kistill, + hlutv.
1717 - 1785
In preservation at
National Museum of Iceland
Úr aðfangabók:
Kistill úr furu l. 50, br. 26 og h. 25,5 cm. Undir botninum eða á milli botna er skúffa, dregin út úr framhliðinni, dýpt 3 cm. Í kistlinum eru 3 handraðar, 1 við hvorn enda og 1 við apturhlið og undir hinum. Á framhliðina, gaflana og lokið eru negldir strikaðir listar, málaðir blágrænir, rauðbrúnir og hvítir, en grunnfletirnir fyrir innan eru svartir. Bakhlið er sljett, málað rauðbrún. Á framhlið, gafla og hlið eru negldar gagnskornar og útskornar fjalir, skrautlega málaðar með ýmsum litum. Á lokinu miðju er ferhyrnd fjöl, 33 x 11,5 cm., og eru í henni miðri upphafsstafirnir SJJ skornir á ská rjett og öfugt, en greinar beggja vegna og sinn maðurinn hvoru megin: eru þeir í rauðum kjól (rokk), með hvíta hárkollu: vesti blá, sokkar brúnir og stígvjel svört. Umhverfis þessa fjöl eru 4 smáfjalir með marglitu blómskrauti, sín við hvorn gafl og hvora hlið. Utan á göflunum eru marglit blóm, sitt á hvorum, og 2 fuglar í hvoru. Á framhlið eru 2 hópmyndir, sín hvoru megin við miðjuna. Þær eru ferhyrndar, l. 16,2 og h. 10 cm., og burst á miðju. Sjálfar myndirnar eru marglitar en hvítir, strikaðir listar eru um þær. Á annari er á miðju stólpi með fuglabúri og 4 fuglum í, en annars vegar við það situr kona á stól með smástúlku fyrir framan sig 1), en hins vegar situr maður með dreng fyrir framan sig. Konan er í rauðbrúnni treyju með grænum dröfnum og bláleitu fati með hvítum dröfnum: líkur litur er og á treyju stúlkunnar, en fat hennar er rautt: báðar hafa þær eitthvað rautt skraut uppúr höfðinu og virðist hárið vera uppsett. Maðurinn er með svarta húfu á höfði: hann er á rauðri peisu með svörtum dröfnum og er hún girt ofan í buxurnar, sem eru gular: sokkar eru bláleitir og stígvel svört. Drengurinn er í síðum kjól, rauðum, gulum buxum, hvítum sokkum, svörtum skóm og rauða húfu með svartri gjörð. - Á hinni myndinni eru 2 menn og trje fyrir framan þá: snú hvor að öðrum en bil er á milli. Annar er líkt klæddur og mennirnir á lokinu, kjóllinn eins, en vesti er grænt og sokkar bláir. Trjeð fyrir framan hann stendur í brúnu blómkeri og heldur hann vinstri hendi um trjeð en hefur hina í vasa, sem er utaná kjólnum. hinn maðurinn er rauðri peisu, gulum buxum, bláum sokkum og með svarta stigvjelaskó. Fuglar í trjenu fyrir framan hann. - Búningar þessir allir eru líkir. þeim er tíðkuðust á fyrri hluta 18. aldar.- Kistillinn er læstur og er jarnlauf fyrir skráargatinu með stórum blöðum uppaf. Hann er svo líkur kistlunum nr. 867 og 901 að ætla má að sami maður hafi smíðað þá alla. En Sigurður málari Guðmundsson kvað nr. 901 vera eptir Hallgrím bónda Jónsson, sem var smiður góður, faðir Þorláks dannebrogsmanns í Skriðu og Gunnars prests í Laufási, föður sjera Gunnars þar yngra, föður Tryggva bandastjóra 2). - Innan á lokið hefur verið límt, undir lamir, sem eru úr látúni, og læsingarjárn, prentað blað með myndum af Friðriki konungi 5 og Lovísu drotningu hans, eru nöfn þeirra og titlar fyrir neðan, en hafa raunar verið skorin af og fest til hliða útvið okana. Myndirnar eru prýddar grænum og rauðum litum. Ætlast er til að þær megi klippa hvora frá annari og setja hvora í sína umgjörð. Konungshjónin eru bæði á reið og I sin fagt-Habit. Myndirnar eru prentaðar í Kaupmannahöfn, en ártal er ekki á þeim: findes til kiÝbs i Skinder- Gaden lige over for nor Frue-skole-Um slík kistubrjef í Svíaríki sjá nú Nord. Mus. ock Skansens årsbok 1934, bls. 83 - 100. 1) Á Ósi í Breiðdal sá jeg líkan kistil 1915.
Úr Mynd á þili: (Texti Þóru Kristjánsdóttur)
„Annar kistill sömu gerðar og með miklum útskurði er glæsilegastur þeirra sem varðveist hafa eftir Hallgrím. Á lokinu er skrautlegur nafndráttur myndaður með upphafsstöfunum SJS eða SJD og spegilmynd þeirra. Ekkert er vitað um uppruna kistilsins en í safnskrá Þjóðminjasafnsins [sjá hér að ofan] er hann sagður skorinn út af sama meistara og hinir kistlarnir tveir. Framan á kistlinum eru tvær gagnskornar málaðar myndir. Á annarri þeirra sitja maður og kona og virðast vera að kenna börnum þulur eða vísur. Á hinni myndinni eru tveir karlmenn. Telja má víst að fyrirmyndirnar séu fengnar frá útlöndum. Klæðnaður karlanna er líkur klæðnaði karla í nágrannalöndunum og svipar til annarra karlamynda eftir Hallgrím bónda, og óvanalegt er að sjá íslenska konu í munstraðri treyju og pilsi eins og getur að líta á þessum kistli. Það bendir til erlendrar fyrirmyndar. Fuglabúrið á myndinni er einnig framandi minni í íslenskum útskurði. Ætla má þó að Hallgrímur hafi valið þessi minni af kostgæfni og að allar myndirnar séu hlaðnar merkingu sem erfitt er að ráða í nú.“
(Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 18.10.2010)
Main information
Dating
1717 - 1785
Material
Object-related numbers
Museumnumber a: 1859
"Museumnumber b": 1880-120
Dimensions
25.5 x 50 x 26 cm
Lengd: 25.5 Breidd: 50 Hæð: 26 cm
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
References
Mageröy, Ellen Marie: „Planteornamentikken i islandsk treskurd.“ Kaupmannahöfn 1967, I, 109 og áfram. 2967
Þóra Kristjánsdóttir. Mynd á þili. Reykjavík, 2005: bls. 109 - 115.