Reykelsisker
1200 - 1550
In preservation at
National Museum of Iceland
Úr aðfangabók:
Glóðaker steypt úr kopar 8½ sm. í þvermál á barma, en 4 sm. á dýpt; það er nokkuð að sér dregið að neðan og er þar á því bryggja allhá, svo að það getur vel staðið, en bungan er með flatvegum upp og niður nær 2 sm. á breidd, út úr börmunum standa 3 spaðar þykkvir með jöfnu millibili og víð göt niður í gegnum þá og önnur smærri á hliðum þeirra; eptir börmunum utanverðum eru höggnar tvær línur, er hvorki eru vel beinar né samhliða, og þverstryk mörg í milli og önnur fyrir neðan gisnari (strjálari). Þetta er að eins sjálft kerið eða undirskálin, sem glæðurnar voru hafðar í og reykelsi lagt á ofan og síðan borið um kirkju að ákveðnum tímum meðan guðsþjónustan stóð, svo að sætan ilm lagði um alt húsið; en í flestum glóðakerum mun hafa verið önnur skál á hvolfi ofan á og svo mun hafa verið á þessu keri, að því er ráða má af laginu á spöðunum; á yfirskálinni eru mörg göt, sem reykinn lagði út um og spaðar á börmunum á sama hátt sem á undirskálinni; í gegnum götin á spöðunum gengu málmteinar, er tengdir voru saman í efri enda með hlekkjum eða festi og þar í var einhvers konar handfang (hadda eða hringur) til að halda í glóðakerinu; en yfirskálin lék laus á teinunum og mátti færa hana upp og niður, er á þurfti að halda (sjá Waarsaae: Afbildn. fra Det Kgl. Mus. for Nord. Oldsager. Kh. 1854, 112. bls. Oscar Montelius: Sveriges hedna tid samt medeltid. Sth. 1877, 477. bls. (í Sveriges historia från äldsta tid till våra dagar. I.)). Ef minni götin á spöðunum eru eigi gerð síðar á keri þessu, er hætt var að hafa það sem glóðaker, þá hafa teinarnir leikið þar á ási og sýnist sá umbúningur hafa verið á sumum glóðakerum, en hitt nægði að hafa ró eða hnúð á neðri endum teinanna til að halda upp kerinu, svo sem og var tíðkað. Þessi glóðaker voru nauðsynlegir kirkjugripir í kaþólskri tíð og er þeirra getið í nær öllum máldögum kirkna frá elztu tímum fram til siðabótar; en engar leifar neins þeirra hafa áður komið til safnsins og er ker þetta því fáséður gripur og merkilegur, þótt hvorki sé hann heill né megi heita vel smíðaður. Kerið er fundið á Torfastöðum sumarið 1892, er þar var grafinn kjallari; hefði þar bersýnilega verið smiðja áður, því að þar kom niður á afl og leifar miklar af kolum og gjalli og í því rusli var kerið 2 álnir í jörðu niðri.
(Texti úr safnskrá skrifaður af Pálma Pálssyni)
Úr Gersemar og þarfaþing: (Texti eftir Guðmund Ólafsson)
„Á Þjóðminjasafni eru varðveittar leifar nokkurra reykelsiskera, og hafa sum verið grafin úr jörðu eins og þetta ker. Nú síðast fannst skál af reykelsiskeri við fornleifarannsókn á Bessastöðum veturinn 1992 - 93. Aðeins eitt heilt reykelsisker er til í Þjóðminjasafni. Það er Þjms. 10882 frá Hofi í Vopnafirði.“
(Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 19.8.2010)
Main information
Donor: Magnús Helgason
Dating
1200 - 1550
Material
Object-related numbers
Museumnumber a: 3751
"Museumnumber b": 1892-121
Dimensions
8.5 x 4 cm
Lengd: 8.5 Breidd: 4 cm
Place
Staður: Torfastaðakirkja, Kirkjan, 806-Selfossi (Reykholt), Bláskógabyggð
Exhibition text
Botn af reykelsiskeri, lok og keðjur sem það hékk í vantar. Reykelsi var brennt í kerjum við messur í kaþólskum sið, þeim var sveiflað svo að reykur og ilmur bærust um kirkjuna og mun hafa átt að minna á brennifórnir í musterunum í Ísrael forðum. Fundið í jörðu á Torfastöðum í Biskupstungum. Frá miðöldum.
3751
Botn af reykelsiskeri, sem reykelsi var brennt í við messur í kaþólskum sið, efri hlutann vantar. Frá því fyrir 1500.
Spjaldtexti:
Botnar af reykelsiskerum. Fundnir á Þóroddsstað í Suður-Þingeyjarsýslu og Torfastöðum í Biskupstungum.
Bases of censers.
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
Keyword: Reykelsisker
References
Andersson, Aron. „Liturgiska kårl.“ Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder fra vikingetid til reformationstid X, bls. 624-626.
Guðmundur Ólafsson. „Reykelsisker.“ Gersemar og þarfaþing. Reykjavík 1994, bls. 70 - 71.
Karlsson, W. „Rökelsekar.“ Kulturen. Lund 1946, bls. 36.
Mikkelsen, Hans.„ Røgelseskar i „Den gamle By“.“ Den gamle bys Årbog 1985, bls. 153-176.
Kirkjur Íslands, 3.bindi. Ritstjórar: Árni Björnsson, Þorsteinn Gunnarsson. Reykjavík, 2002.
Place of origin
64°10'38.5"N 20°29'59.4"W