Vindskeið

1714

In preservation at

Úr aðfangabók: Tvær vindskeiðar: þær eru lítið eitt mislangar og er lengri fjölin 2,46 m., en hin ekki nema 2,38 m. að lengd, önnur þeirra er 36 sm., en hin 34 sm. í breiðari endann, þann er niður veit, en báðar nær 30 sm. í mjórri endann, þann er upp veit. Á báðum skeiðunum eru stórgerðar viðarhríslur með blöðum og blómstrum, djúpt skornar og sumstaðar gagnskornar: undir hríslunni í fjölinni til vinstri handar er myndaður fiskur með löngum sporði og vaðsteinn hjá, en á hinni er mynduð býfluga með býflugnabúi: neðst á fjölinni til vinstri handar stendur ANO (c (innsk. skr.: öfugt c) : anno) og á hinni 17014 (c (innsk. skr.: öfugt c) : 1714): að neðan er sneitt nokkuð af því horninu á skeiðunum, sem inn veit. Fjalirnar hafa áður verið lengri: má sjá það bæði á því, að þær eru mislangar, og svo á því að í efri endann eru þær nú stýfðar um þvert og hefir það eigi verið svo upphaflega, heldur hefir annaðhvort verið sneitt af hornunum, sem upp vissu, eða hvelft úr þeim að innan og á samsvarandi bunga að utan og með mjóum oddi og skorum í jaðrana fyrir neðan, því að það var altítt á gömlum vindskeiðum, sem mikið var við haft. Endarnir hafa verið sagaðir af einhvern tíma á síðari tímum og þó fyrir löngu, því engin nýleg vegsummerki sjást nú á sárinu. Fjalir þessar voru upphaflega vindskeiðar á kirkjunni í Hafrafellstungu í Öxarfirði, en voru síðan hafðar þar yfir bæjardyrum, og þá tekið nokkuð af þeim. Vindskeiðarnar eru sagðar úthöggnar af Galdra - Þórarni Einarssyni, prests á Skinnastöðum Nikulássonar. Þórarinn var göldróttur, og var sagt að hann hefði sagnaranda, en kunnáttu sína notaði hann aðeins sér til verndar (Blanda III, bls 362 - 63). Úr Mynd á þili: (Texti Þóru Kristjánsdóttur) „Útskornar vindskeiðar með höfundareinkennum Þórarins [Einarssonar], ættaðar frá heimaslóðum hans hafa jafnframt varðveist og eru vafalaust einnig verk hans. Þær eru með stórgerðum útskornum hríslum, blöðum og blómum, djúpt skornar og sums staðar gagnskornar. Neðst á annarri fjölinni er útskorinn fiskur eða hvalur, með löngum sporði og vaðsteini hjá, en á hinni býfluga við býflugnabú. Erfitt er að ráða í hvað listamaðurinn hefur haft í huga með þessum myndum. Fiskurinn var oft tákn Krists en hvalur gat líka táknað ógn og áföll og er þá vísað til hvalsins sem gleypti Jónas. Hvalur bundinn við akkeri eða bát getur og táknað kristinn mann eða kristna kirkju. Býflugan er tákn iðjusemi en einnig sakleysis Maríu og er býflugnabúið í einstaka tilvikum látið tákna hina þunguðu Maríu. Altariskerti áttu að vera úr „kynlausu“ býflugnavaxi í kaþólskum sið. En myndirnar gætu haft aðra merkingu. Krikjusmiðurinn hefur hugsanlega verið að hylla skepnurnar sem færa mönnum ljósmeti, þ.e. lýsið og kertavaxið. Fjalirnar hafa verið lengri, stýft hefur verið ofan af þeim. Þær hafa upphaflega verið á kirkjunni í Hafrafellstungu í Öxarfirði en voru síðast hafðar þar yfir bæjardyrum. Árið 1703 býr Þórarinn einmitt hjá bróður sínum, Runólfi í Hafrafellstungu, og er sagður „húsmaður, skurðhagur á tré, heill“ “ ... „Þeir gripir sem varðveist hafa eftir Þórarin Einarsson eru ekki margir en koma frá nokkuð dreifðu svæði á Norðurlandi og bendir ýmislegt til þess að lífsverk hans hafi verið stórum drýgra og margt hafi farið forgörðum í aldanna rás Teikning í Listasafni Íslands frá seinni hluta 19. aldar styður t.d. þá kenningu. Hún er eftir Sveinunga Sveinungason (1840 - 1915) frá Lóni í Kelduhverfi og er af dyrafjöl sem Þórarinn hefur merkt sér og sögð er hafa verið á gömlu bænhúsi í Kelduhverfi í upphafi 18. aldar. “ (Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 8.10.2010)