Rekkjurefill
1700 - 1800
In preservation at
National Museum of Iceland
Úr aðfangabók:
Rekkjurefill úr hvítu hörljerepti, l. 380, br. 51 cm. Allur útsaumaður með refilsaum, 9 hringar bláir með myndum innaní, sem eru með ýmsum, rauðum, ljósbláum og grænleitum: hringarnir eru skeyttir saman með rauðum ferhyrningum með ýmsu skrauti innaní, og fyrir utan þá eru á milli hringanna greinar með blöðum, alt með margvíslega litu, íslenzku ullarbandi. Fyir ofan hringana og við báða enda eru auðir bekkir og hefur að líkindum átt að sauma þar á letur. - Innaní 1. hring er dýr (ljón?)., fuglar og hundur á hlaupum, líklega veiðimynd: í 2. hring 2 drekar er snúa saman og er trje á milli: í 3. ríðandi maður með öxi reidda um öxl, hauk á makka hestsins og hund undir kviði, en letrað er hjá með rómönskum upphafsstöfum: TIR (?) K(?)INNBISKUP: er 3. og 4. stafur vafasamur og víst hver þessi byskup er: máske hefur hjer orðið misskilningur og villa, og hjer hafi átt að standa UILKINN. Ekki er maður þessi í byskupabúningi að neinu leyti. Í 4. hring er veiðimynd, ríðandi maður og er haukur á lend hestsins, en hundur eltir hjört framhjá manninum: trje er fyrir framan þá Í 5. hring er kórónað ljón, trje fyrir framan og aptan: það stendur og horfir aptur fyrir sig. Í 6. hring er standandi maður með kórónu á höfði, með veldisspíru í hægri hendi og sverð við hlið í vinstri: haukur á hægri öxl. Treyjan blá, stutt og nærskorin buxur á hnje niður, afarvíðar, grænleitar: sokkar rauðir. Trje eru hjá. Lík mynd er í 9. hring, en í 7. og 8. hring eru myndir sem líkjast einnig hvor annari, sitjandi maður við borð, sem virðist dúkað og með konnum á: hann er með hatt mikinn á höfði. Myndirnar sýnast eptir búningunum að dæma vera frá 16. öldinni, en refillinn er að líkindum ekki eldri en frá 18. öld.
Úr Íslenskur útsaumur: (Elsa E. Guðjónsson)
„Rúmtjöld, eða rekkjureflar sem nú eru oftar kallaðir, unnir með þræddum saumi í hvítt hörléreft með marglitu ullarbandi, einkenna mjög íslenskar hannyrðir eftir siðaskiptin, nánar tiltekið frá 17. og 18. öld. Í Þjóðminjasafni Íslands eru varðveitt þrettán slík tjöld og hlutar af tveimur, en vitað er um sex í söfnum erlendis [...]. Sautján tjaldanna ásamt einu altarisklæði frá líkum tíma eru aðallega með því afbrigði saumsins sem nú er nefnt glitsaumur [...], en það sést einnig sem aukaspor á tveimur altarisklæðum frá síðmiðöldum. Orðið glitsaumur kemur fyrst fyrir í ritheimild, kirkjumáldaga, frá um 1540, en þegar á 14. öld er í máldögum getið um glitaða dúka og dúka með glit. Talið hefur verið að þessi síðarnefndu orð hafi á miðöldum fremur átt við glitrandi eð litríkan vefnað og útsaum, en notkun þeirra á síðari öldum bendir til að með þeim hafi verið átt við gerð fremur en útlit. Í tveimur máldögum, frá 1470 og 1523, kemur fyrir orðið veandasaumur, líklega um sama hlutinn. Hefur það verið útskýrt sem vefsaumur [...] og bendir til að önnur orð en glit og glitsaumur kunni að hafa verið höfð um íþræddan útsaum á miðöldum.
Glitsaumuðu rúmtjöldin eru um 50 - 85 cm á breidd og 350 - 400 cm að lengd. Munstrin á þeim eru oftast nær raðir af kringlóttum eða marghyrndum reitum með margvíslegum blómamyndum ásamt fuglum, biblíumyndum og myndum af mönnum og dýrum, en ofan og neðan við reitina leturbekkir með kvöldversum.[...] Eitt af myndrænustu rúmtjöldunum [...] , talið vera frá 18. öld, er komið úr búi Jóns sýslumanns Espólín [...]. Á tjaldinu eru níu hringreitir með myndum bæði af mönnum og dýrum, meðal þeirra tveir hermenn eða veiðimenn á hestbaki. Með áletruninni undir öðrum þeim, TIRPINN BISKUP, mun vera átt við einn af köppum Karlamagnúsar.
(Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 22.10.2010)
Main information
Dating
1700 - 1800
Material
Object-related numbers
Museumnumber a: 1808
"Museumnumber b": 1880-41
Dimensions
380 x 51 cm
Lengd: 380 Breidd: 51 cm
Exhibition text
Rekkjurefill, mun frá 17. öld, úr hvítu lérefti, allur útsaumaður með refilsaumi. Á reflinum eru níu hringar, hver með sinni mynd í ýmsum litum. Í hringnum lengst til vinstri er ljón og fuglar og hundur á hlaupum, líklegast veiðimynd, næst koma tveir drekar er snúa saman að tré og fuglar í greinum, í þriðja hring er ríðandi maður með öxi reidda um öxl, haukur situr á makka hestsins og hundur fylgir með og undir er letrað: Tirpinn biskup, þó óljóst, sá biskup er óþekktur og ekki er riddarinn í biskupsbúningi. Í fjórða hring er veiðimaður á hesti með sverð við hlið og heldur á öxi, haukur situr á land hestsins en hundur eltir hjört framhjá manninum. Í fimmta hring er krýnt ljón og í sjötta hring er maður með kórónu og veldissprota og sverð. Í sjöunda hring situr maður við borð með hatt á höfði, og svipuð mynd er í næsta hring, en í níunda hringnum er maður í víðum hnésíðum buxum og með sverð, haukur og fugl hjá. - Búningar mannanna virðast helst frá 16. öldinni, en refillinn mun þó frá 17. öld. Var í eigu Jóns Espólíns sýslumanns og árbókaritara, d. 1836.
1808
Rekkjurefill, mun frá 17. öld, úr hvítu lérefti, allur útsaumaður með refilsaumi. Á reflinum eru níu hringar, hver með sinni mynd í ýmsum litum. Í hringnum lengst til vinstri er ljón og fuglar og hundur á hlaupum, líklegast veiðimynd, næst koma tveir drekar er snúa saman að tré og fuglar í greinum, í þriðja hring er ríðandi maður með öxi reidda um öxl, haukur situr á makka hestsins og hundur fylgir með og undir er letrað: Tirpinn biskup, þó óljóst, sá biskup er óþekktur og ekki er riddarinn í biskupsbúningi. Í fjórða hring er veiðimaður á hesti með sverð við hlið og heldur á öxi, haukur situr á land hestsins en hundur eltir hjört framhjá manninum. Í fimmta hring er krýnt ljón og í sjötta hring er maður með kórónu og veldissprota og sverð. Í sjöunda hring situr maður við borð með hatt á höfði, og svipuð mynd er í næsta hring, en í níunda hringnum er maður í víðum hnésíðum buxum og með sverð, haukur og fugl hjá. - Búningar mannanna virðast helst frá 16. öldinni, en refillinn mun þó frá 17. öld. Var í eigu Jóns Espólíns sýslumanns og söguritara á 19. öld.
1808
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
Keyword: Rekkjurefill
References
Elsa E. Guðjónsson. „Íslenzk útsaumsheiti og útsaumsgerðir á miðöldum.“ Árbók hins íslenzka fornleifafélags 1972. Reykjavík 1973, bls. 131-151.
Elsa E. Guðjónsson. Íslenskur útsaumur. Reykjavík 1985.
Elsa E. Guðjónsson. Íslenskur útsaumur. Kópavogur, 2003: bls. 21-22.
Kristján Eldjárn: „Rekkjureflar Jóns Espólíns“. Hundrað ár í Þjóðminjasafni, Reykjavík 1962, þáttur nr. 14.