Spilapeningur
1920 - 1970
In preservation at
National Museum of Iceland
Úr aðfangabók:
Röndóttur poki úr boldángi, fullur af þorskkvörnum sem notaðar voru sem spilapeningar í púkki.
Úr Gersemar og þarfaþing: (Texti eftir Ágúst Ólaf Georgsson)
„Um aldaraðir var nýting þorskhausa hér á landi í svipuðu horfi uns snöggdró úr henni um 1920 og lagðist að mestu niður nokkru síðar. Hausarnir voru aðallega hertir en einnig þekktist að borða þá nýja. Inni í þorskhausnum eru eins konar steinar, kvarnir, sem almennt var að hirða, t.d. þegar hausinn var höggvinn upp, en líka hristar eða kroppaðar úr. Þær voru notaðar með ýmsum hætti, meðal annars til lækninga á mönnum og skepnum, sem gjaldmiðill hjá börnum og við spilamennsku. Spil virðast ekki hafa verið flutt til Íslands fyrr en á 16. öld. Snemma tók að bera á andstöðu gegn þeim, og raunar öllum veraldlegum alþýðuskemmtunum, af hálfu hins lúterska rétttrúnaðar, einkum á 18. öld.
Algengt var að safna þorskkvörnum til þess að hafa sem spilapeninga í púkki, en slíkar kvarnir bárust Þjóðminjasafninu 31. ágúst 1992 og eru varðveittar í poka úr boldangi. Gefandinn er Ásdís Jóhannesdóttir frá Efra-Nesi í Stafholtstungum, en þar voru þær notaðar eitthvað fram yfir 1930. Sumir geymdu kvarnir sínar svo árum skipti, oft í vettlingum eða sokkum. ... Kvarnir voru ennfremur hafðar sem spilapeningar í ketti, lander og vist.“
Í textanum er lýst frekar ýmsum leikjum sem kvarnirnar voru notaðar í, s.s. refskák, mylla, getringaleik. Sjá bls. 270 í G&Þ.
(Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 20.9.2010)
Main information
Donor: Ásdís Jóhannesdóttir
Dating
1920 - 1970
Material
Object-related numbers
"Museumnumber b": 1992-37
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
Keyword: Spilapeningur
References
Ágúst Ólafur Georgsson. „Þorskkvarnir“. Gersemar og þarfaþing, 1994: bls. 270 - 271.