Altaristafla
In preservation at
National Museum of Iceland
Úr aðfangabók:
Altaristafla útskorin og máluð eptir Ámunda Jónsson og stendur letrað á hana giórt A.J.S. Á sjálfri töflunni er kvöldmáltíðarmynd afarilla máluð,. en á bríkinni upp af er krossfestingarmynd. Hæð 126 cm.: br. 108 cm.
Úr Gersemar og þarfaþing: (Texti eftir Þóru Kristjánsdóttur)
„Tafla þessi barst safninu sem gjöf frá Dethlev Thomsen kaupmanni og konsúl. Ekkert var skráð um uppruna hennar. Hún var þá fremur illa farin, listar og skrautverk víða dottin af, en upphafsstafir listamannsins greinilegir í hægra horni: A.J.S. Taflan þótti svo mikið skemmd að aðalhluti hennar einn var sýndur í safninu. Burstin fannst í geymslu nýlega, og hefur taflan nú fengið sitt rétta lag, þó að vísast vanti undirtöflu eða undirlista. Bót er í máli að taflan er með sínum upprunalegu litum og pensilförum, og gefst því gott tækifæri til að kynna sér handbragð Ámunda smiðs.
Á aðaltöflunni er sýnd hin heilaga kvöldmáltíð Krists og lærisveinanna, en á burst yfir er Kristur á krossinum og vængjaður engill efst. Kvöldmáltíðarborðið er sýnt með hefðbundnum hætti. Kristur situr fyrir miðju og stafar geislum frá líkama hans. Jóhannes situr ungur og skegglaus honum á hægri hönd, en Pétur úfinn og skeggjaður með spurnarsvip á þá vinstri. Júdas situr lengst niðri við borðsendann hnipinn með peningapunginn. Málverkið á töflunni er fremur bernskt og stirt í útfærslu, en skurðverkið umhverfis er ekki með neinum viðvangisbrag. Þar er Ámundi bersýnilega í essinu sínu.
Ámundi Jónsson, að viðurnefni smiður, var Rangæingur fæddur 1738. Hann lærði vefnað og vann í ullarverksmiðju Skúla fógeta í Reykjavík um hríð. Þar er Ámunda getið í tengslum við bruna mikinn 1764, er honum tókst að vekja verksmiðjufólkið og bjarga því úr eldinum. Eftir það stundaði Ámundi smíðar, en 1767 sigldi hann til Kaupmannahafnar og dvaldist þar við smíðanám og ýmis störf í þrjú ár. Árin 1776-92 er hann skráður bóndi undir Eyjafjöllum, en keypti síðan jörðina Syðra-Langholt í Hrunamannahreppi og bjó þar til æviloka 1805. Steingrímur Jónsson biskup skráði ættfólk Ámunda 1799 og gerði þá úttekt á störfum hans. Biskup telur hann hafa smíðað 13 kirkjur auk stofuhúsa og annarra mannvirkja. Þeir gripir sem varðveist hafa eftir Ámunda eru gerðir á árunum 1773-1799.
En hvaðan skyldi þessi altaristafla vera komin? Þær töflur aðrar sem varðveist hafa eftir Ámunda eru í Kálfholtskirkju, Gaulverjabæjarkirkju og Keldnakirkju, en töflurnar úr Oddakirkju og Kaldaðarneskirkju eru komnar í Þjóðminjasafnið (Þjms. 6181 og 6228). Til eru á söfnum gamlir predikunarstólar með handbragði Ámunda úr Arnarbæliskirkju, Klausturhólakirkju og Villingaholtskirkju, og enn er stóll eftir hann í Mosfellskirkju í Grímsnesi.“ Þóra Kristjánsdóttir kemur með þá tilgátu að þessi altaristafla gæti hafa verið í Stokkseyrarkirkju en Ámundi smíðaði þá kirkju 1788 (rifin 1832).
(Sett inn af Sigrúnu Blöndal, 24.8.2010)
Main information
Material
Object-related numbers
Museumnumber a: 6163
"Museumnumber b": 1911-63
Dimensions
126 x 108 cm
Lengd: 126 Breidd: 108 cm
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
References
Þóra Kristjánsdóttir. „Altaristafla eftir Ámunda smið..“ Gersemar og þarfaþing. Reykjavík 1994, bls. 108-109.
Þóra Kristjánsdóttir. Mynd á þili. Reykjavík, 2005; bls. 122 - 125.