Hökull

1325 - 1350

In preservation at

Keypt: Hökull mjög gamall úr hárauðu silkiflögeli (plussi), alt með dökkrauðum rósum, það er ekki smágert sem þá var títt; hann er með því gamla lagi til að steypa yfir höfuðið. Hökullinn er með dýrmætum krossi á bakinu, enn álma í fyrir, þetta er alt útsaumað gulli og silki í ýmsum litum: hágult, bleikt, grænt, ljósblátt, hvítt, og fl. millumlitum; þetta er miklu eldra enn efnið í höklinum þó það sé gamalt, og saumað síðar á; krossinn og álman er nær 7 þuml. á breidd þar sem ekkert er farið utanaf eða brotið innundir, það er alt útsaumað með helgum myndum og byggíngum: bogum, hvelfingum, portum, og kapitellum, og fl. Á krossinum eru 4. slíkar afdeilíngar, enn 3. á álmunni. Á miðjum krossinum er Kristr í sinni dýrð með dúfu yfir, og sinn engil til hverrar hliðar, og út á örmum krossins eru 2 miklir vængjaðir "Kerubímar" sinn á hverri. Þar fyrir neðan er byggíngaafdeilíng og tré; enn þar fyrir neðan er Pétr postuli með eitt merki, enn neðst er helgr maðr er ekki sést hver er. Á bakálmunni er Jakop postuli yngri með sitt merki, enn þar niðr hver af öðrum, eru 2 helgir menn sem eg ekki með vissu get sagt um. Að öðru leyti er saumaskapurinn bæði á gullinu og silkinu á þessum hökli, alveg eins og höklinum frá Hytardalskirkju, (sjá dagbók safnsins 1888, nr. 41), og hökullinn frá Þíngeyrakirkju (kom til safnsins 1880); sama er að segja um stílinn í öllum þessum myndum sem einkum sést á byggíngapörtunum, að hann er yfir höfuð sá sami, og hefr ekki þau einkenni að vera frá því gotneska tímabili, því hér er alt hríngbogastíll sem hlítr að vera í það minsta leifar frá þeim Romanska tíma, eða valla yngri enn frá um fyrra hluta 14. aldar. Um "Renaissance" getr hér valla verið að ræða, því þetta er alt miklu eldra, enda kæmi þá of nálægt Reformatjóninni, þar gera má ráð fyrir að stíllinn sé töluvert eptir sig. Hökull þessi er ágætr gripr og listaverk syns kyns, hefir hann haldið sér jafnvel betr enn þeir áðrtöldu, og þó hann sé mjög slitin, er hann þó skrautlegr enn. Fyrir utan þessa 3. áðrtöldu hökla, á safnið hökulinn frá Flugumýrarkirkju sem saumaðr er úr tómu gulli, (sjá dagb. safns. 1886, nr. 88), og hökulkrossinn frá Saurbæ og saumaðann úr gulli, (sjá árb. fornleifaf. 1880 og 81, bl. 40, sbr. Skýrsla forngripas. 1881 nr. 866), þar að auki á safnið hökulinn frá Reykhólak. saumaðr með gulli og silki (sjá dagb. safnsins 1883, nr. 148). Þessir allir 6 höklar að meðtöldum krossinum, munu vera frá 14 öld, enda fyrri hluta, og myndi þeir álitnir mjög þýðíngarmiklir dýrgripir á því landi er menn kunna að meta fornmenjar. Ennfr. er hér á safninu hökulálmurnar frá Sauðlauksdalskirkju, hafa þær verið saumaðar með gulli og silki, enn alt nær afslitið, og er lagið á þeim elst (sjá dagb. safns. 1884, nr. 109); og enn er hökullinn frá Oddakirkju, saumaðr með Gulli og silki (sjá dagb. safnsins 1885, nr.74), hann er minst slitinn og saumurinn nokkuð öðruvísi, enda mun hann vera þessa yngstr. Álmulagið sem leggingar á höklum, mun vera það elsta sem áðr er sagt, og á öllum þessum höklum eru krossarnir saumaðir síðar á, nefnil. sjálfir höklarnir yngri, nema á þeim frá Odda og Hytardal, þó er það ekki víst, gæti því álmunum hafa verið breitt í krossa. Allir þessir gripir hafa komið til safnsins síðan eg kom að því, enn enginn slíkr var til áðr. Enn nú munu menn ætla, að þesi lista saumaskapr muni útlendr eins og fl. Enn eg vil þá leifa mér að spyrja, hvað skyldi vera á móti því, að kvennfólkshannyrðir hafi staðið hér á eins háu stigi og t.d. ritlistin hjá karlmönnum, myndu þær ekki eins hafa getað lært að sauma vel. Menn rituðu hér eins vel og annarstaðar, og andans mentun: lög, sagnafræði, og skáldskapr, stóðu jafnvel á hærra stigi enn erlendis, það er ekki ofsagt; er það þá sannsýni að ætla, að verknaðr allr hafi þá staðið á miklu lægra stigi, mun ekki þetta hafa verið nokkuð samfara; einmitt í klaustronum gátu hannyrðirnar best þrifist, þar sem konur höfðu ekkert annað að gjöra öld eptir öld; það er og mart sem bendir á að hökullinn frá Flugumýri muni vera íslendskur, og er hitt sannarlega ekki betr saumað enn hann, þetta þyrfti að rannsaka, og gæta vel að öllu sem hér er til á safninu. Hökul þennann fekk eg frá Vatnsfjarðarkirkju eptir samníngi, og hefi eg látið gjöra nýjann hökul í staðinn og sent hann kirkjunni, hann var úr rauðu silkiflögeli með gullkrossi á baki, og gullborðum allr í kríng, og sýndi eg hann biskupi sem þótti hann góðr, hann kostaði 52 kr. sem var sannarlega gott verð, enda þykist eg hafa útvegað marga hluti til safnsins með litlu verði, og vona eg að enginn taki það fyrir hól, því þeir sem vit hafa á, geta séð það af þeim hlutum á safninu, og fyrirfarandi skýrslum.