Saumakassi
1880 - 1930
In preservation at
National Museum of Iceland
Saumakassi, heimasmíðaður (handsmíðaður)
úr furu, úr eigu Jónínu Sigríðar Jónsdóttur í Purkey á Breiðafirði. Að
sögn gefanda gæti hann jafnvel verið úr eigu móður Jónínu. Kassinn er málaður
rauður (rauðbrúnn) en í málningunni eru svartar dröfnur. Hann er negldur
saman á brúnum en vegna þess hve málningarlagið er þykkt er ekki hægt að
sjá hvort um tré- eða járnnagla er að ræða. Samskeytin virðast einnig vera
límd. Botninn, sem er einungis um 0,6 cm þykkur og er límdur á kassann.
Hann er sprunginn á tveimur stöðum frá annarri hliðinni og þar hefur límingin
losnað. Sams konar sprungur, en þrengri, eru á lokinu. Það er járnlæsing
á kassanum en lykillinn hefur glatast. Lokinu er fest með tveimur járnlömum
sem negldar eru með járnnöglum. Á lokinu innanverðu er fjöl lögð þvert
yfir miðju og sporöskjulaga gat skorið í hana miðja. Þar hefur spegli verið
komið fyrir. Hann er sprunginn nálægt brún á einum stað. Sín hvorum megin
eru púðar, klæddir dökkgrænu efni, sem væntanlega hafa verið notaðir sem
nálapúðar. Kassinn er silfurlitaður að innanverðu. Liturinn er orðinn nokkuð
máður enda smitar hann út frá sér við snertingu. Í botni kassans eru tvær
hyrslur, skúffur, sín hvorum megin við endana. Framhliðar skúffanna eru
ómálaðar og til að opna skúffurnar hafa þær verið dregnar inn að miðju
kassans, þ.e. þær snúa hvor að annarri og hefur rýmið á milli þeirra einnig
verið nýtt sem geymsla. Á framhliðum skúffanna eru göt eftir hnúða sem
haldið hefur verið í þegar skúffurnar voru opnaðar. Þessir hnúðar eru nú
báðir týndir. Að ofanverðu við skúffurnar eru festar fjalir og á þær festir
listar sem mynda bríkur. Þannig eru tvö grunn hólf ofan á hvorri fjöl.
Yfir rýminu sem er á milli Skúffanna er lok. Á því ofanverðu eru samskonar
listar og á lokunum yfir skúffurnar, tveir þvert yfir með brúnum og einn
langur og tveir stuttir sem mynda kross á lokinu. Ofan á lokinu eru því
fjögur grunn hólf. En listarnir gegna öðru hlutverki því þeir fela einnig
leynilæsingu á þessu hólfi kassans. Til þess að læsingin komi í ljós þarf
fyrst að snúa stuttu listunum í krossinum, þá er hægt að snúa þeim langa.
Þegar honum er snúið koma í ljós tvær læsingar úr járni, járntittir, og
sé þeim ýtt til hliðar þá ganga koparþynnur innundir fjalirnar sem loka
skúffunum. Innri viðir í kassanum hafa bólgnað lítillega eða þanist út
svo nú er t.d. erfitt eða nánast ógerlegt að draga skúffurnar út og framhlið
annarrar þeirra hefur losnað frá. Einnig er erfitt að snúa listunum á lokinu
yfir miðhólfið alla leið til að fela læsingarnar. Ofan á þessar hyrslur
í botni saumakassans er lagður laus kassi, töluvert minni en umgjörð
saumakassans, eða 24,5 cm langur, 10,8 cm breiður og 5,8 cm hár. Hann skiptist
í þrjú hólf og er málaður með sömu silfurlitu málningunni sem, eins og
á innra byrði saumakassans, er orðin mjög máð og smitar út frá sér við
snertingu. Eilítið hefur brotnað upp úr öðru neðra horni saumakassans að
framanverðu, annars er hann í góðu ástandi. Þetta er skemmtilegur, heimasmíðaður
alþýðugripur. Gefandi erfði Jónínu Sigríði, sem var ógift og barnlaus.
Það sem Jónína lét eftir sig var lítil kista með ýmsu smálegu og þar með
var saumakassinn. Gefandi hefur síðan haft kassann sem skrautgrip á heimili
sínu.
Gefandi gripanna nr. Þjms. 2009-42
er Hólmfríður Jóna Bragadóttir, Krossalind 14 í Kópavogi.
Main information
Dating
1880 - 1930
Material
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2009-42-2
Dimensions
14.5 x 28.9 x 17.6 cm
Lengd: 14.5 Breidd: 28.9 Hæð: 17.6 cm
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
Keyword: Saumakassi