Gríma
1980
In preservation at
National Museum of Iceland
Gríma sem sýnir stórgert kvenhöfuð með hvassan andlitssvip. Á höfði ber konan skotthúfu. Höfuðið er gegnheilt og ekki er hægt að klæðast því. Gríman er gerð úr ýmsum efnum. Höfuðið og húfan virðast vera mótuð úr svampi og frauðplasti. Grisjur klæða innvolsið og eru málaðar. Undir höfðinu er viðarplata, á henni eru skrúfuð tvö plaststykki. Líklega hefur eitthvað verið fest við grímuna. Gríman er um 35 x 25 x 28 cm að stærð. Gríman er í ágætu ástandi en er þó viðkvæm. Grisjan er víða farin að springja og flagna.
Gefendur eru mæðginin Edda Björgvinsdóttir (f. 1952) og Björgvin Franz Gíslason (f. 1977) leikarar. Gríman er ein þriggja gríma sem afhentar voru safninu og eru þær allar skráðar undir safnnúmerið Þjms. 2021-1. Grímurnar gerði leikarinn og leikstjórinn Gísli Rúnar Jónsson (f. 1953, d. 2020) fyrir sýningu Alþýðuleikhússins á Heimilisdraugum eftir Böðvar Guðmundsson (f. 1939), sem sett var upp árið 1980. Magnús Þór Þorbergsson (f. 1971), leiklistarráðunautur Borgarleikhússins, afhenti fyrir hönd gefenda. Þau mæðgin höfðu gefið leikhúsinu bækur og muni úr fórum Gísla Rúnars, þar á meðal umræddar grímur, en í samráði við gefendur var ákveðið að grímurnar ættu frekar heima á Þjóðminjasafni Íslands.
Alþýðuleikhúsið var stofnað árið 1975 á Akureyri en hóf störf í Reykjavík 1978. Í fyrstu var um að ræða svokallað farandleikhús sem ferðaðist víðs vegar um landið með sýningar sínar. Eftir að starfsemi leikhússins færðist að mestu til Reykjavíkur sýndi félagið mest í Lindarbæ fyrstu árin en síðar á ýmsum stöðum. Alþýðuleikhúsið leitaðist eftir því að fjalla um samtímann á gagnrýnan, framsækinn og listrænan hátt. Markmið leikhússins var þannig að vekja fólk til umhugsunar um ýmis þjóðfélagsmál. Alþýðuleikhúsið hætti störfum um miðjan tíunda áratug 20. aldar, en það hafði raunar skort fast húsnæði og rekstrarfé á meðan það var starfrækt.
Böðvar Guðmundsson var einn af stofnendum Alþýðuleikhússins, auk þess sem hann samdi ýmis leikverk sem það setti upp, líkt og Heimilisdrauga. Böðvar fæddist á Kirkjubóli í Hvítársíðu, en foreldrar hans voru Guðmundur Böðvarsson (f. 1904, d. 1974) skáld og Ingibjörg Sigurðardóttir (f. 1911, d. 1971) húsfreyja. Böðvar lauk Cand. mag. prófi í íslensku frá Háskóla Íslands, auk þess sem hann nam bæði í Þýskalandi og Frakklandi. Hann sinnti kennslu víðs vegar, bæði hérlendis sem og erlendis. Eftir Böðvar liggur fjöldi bóka, leikrita og söngtexta, eins hefur hann þýtt fjölda erlendra verka. Böðvar var sæmdur riddarakrossi hinnar íslensku fálkaorðu árið 2009 fyrir framlag sitt til íslenskrar menningar og bókmennta.
Leikritið Heimilisdraugar fjallar um hjónin Hrafn (Björn Karlsson) og Svölu (Sólveig Hauksdóttir) sem eiga í erfiðleikum með að koma sér upp íbúð og baráttu þeirra við kerfið. Leikritið er sagt með augum barna þeirra, Ernu (Edda Björgvinsdóttir) og Hauks (Gunnar Rafn Guðmundsson), á ýmsum aldursskeiðum. Gísli Rúnar Jónsson fór með hlutverk átta fulltrúa kerfisins eða "Þeirra", sem klæddir voru ólíkum grímum í verkinu. Aðrir leikarar voru Anna Sigríður Einarsdóttir, Bjarni Ingvarsson og Kolbrún Halldórsdóttir. Leikstjóri var Þórhildur Þorleifsdóttir. Verkið var frumsýnt í febrúar 1980 í Lindarbæ í Reykjavík.
Gísli Rúnar Jónsson var stórtækur leikari, þýðandi, skemmtikraftur, höfundur og leikstjóri og starfaði meðal annars í bæði sjónvarpi og útvarpi. Hann fæddist í Reykjavík, en foreldrar hans voru Guðrún Valgerður Gísladóttir (f. 1923, d. 2011) skáld og Jón Konráð Björnsson (f. 1918, d. 2012) kaupmaður. Gísli Rúnar nam leiklist í leiklistarskóla Ævars Kvaran og nam í eitt ár við Leiklistarskóla Íslands. Síðar fór hann í framhaldsnám í leikhúsfræðum til Bretlands þar sem hann nam við Drama studio. Gísli Rúnar gerði garðinn frægan með hlutverki sínu í Kaffibrúsakörlunum með Júlíusi Brjánssyni og nokkrum árum síðar með brúðukarakternum Palla sem birtist í Stundinni okkar. Gísli Rúnar kom víða við á ferli sínum og var meðal vinsælustu skemmtikrafta landsins á sínum tíma.
Main information
Dating
1980
Material
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2021-1-3
Dimensions
35 x 25 x 28 cm
Lengd: 35 Breidd: 25 Hæð: 28 cm
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
Keyword: Gríma
References
Alþýðuleikhúsið stofnað (2020, 9. mars). Leikminjasafn Íslands. Sótt af: https://leikminjasafn.is/news/78/7/1975/d,News_events
Alþýðuleikhúsið: Viðtal við Böðvar Guðmundsson. (1975). Stéttabaráttan, 4(10), bls. 6. Sótt af: https://timarit.is/page/4304918
Árni Johnsen. (1980, 9. febrúar). Heimilisdraugarnir á svið hjá Alþýðuleikhúsinu. Morgunblaðið, bls. 36. Sótt af: https://timarit.is/page/1523110
Böðvar Guðmundsson (e. d.). Bókmenntavefur Borgarbókasafnsins. Sótt af: https://bokmenntir.is/bokmenntavefur/hofundar/bodvar-gudmundsson
Heimilisdraugar. (e. d.). Leikminjasafn Íslands. Sótt af: https://leikminjasafn.is/index.php?page=result&q=getLeiksyningDXO/24
Helgi Jónsson. (2019, 5. febrúar). Böðvar Guðmundsson (1939-). Glatkistan. Sótt af: https://glatkistan.com/2019/02/05/bodvar-gudmundsson/
Helgi Jónsson, (2020, 1. apríl). Gísli Rúnar Jónsson (1953-2020). Glatkistan. Sótt af: https://glatkistan.com/2020/04/01/gisli-runar-jonsson/