Slökkviliðsbíll

1932

In preservation at

Slökkvilið Reykjavíkur nr. 7. Stigabíll með stíga af Auto-Magirus-10 gerð. Mesta lengd stigans er 20 metrar. Vél, Ford V8 100 hestöfl. Ferill, saga: Slökkvilið Reykjavíkur var stofnað 1875 með nýjum lögum um brunavarnir í Reykjavik. Hlutirnir eru frá Slökkviliðinu frá ýmsum tímum í sögu Slökkviliðsins.

Main information

Donor: Slökkvilið Reykjavíkur

Dating

1932

Material

Ólífræn efni, Málmur, Járn

Object-related numbers

"Museumnumber b": 1994-28-2

Place

Núverandi sveitarfélag: Reykjavíkurborg, Reykjavíkurborg

Exhibition text

Brunavarnir í Reykjavík Fyrsti stórbruninn í Reykjavík varð rúmum 20 árum áður en bærinn fékk kaupstaðarréttindi. Þann 27. mars 1764 kom upp eldur í Innréttingunum og varð af verulegt tjón. Um 10 árum síðar urðu Innréttingarnar aftur fyrir tjóni í eldsvoða. Til þessara bruna má rekja upphaf brunavarna í Reykjavík. Árið 1766 voru _oeconomus“ (yfirverkstjóra) verksmiðjanna settar sérstakar starfsreglur og átti hann m.a. að sjá til þess að menn færu varlega með ljós og eld. 1773 gaf kaupmaður konungsverslunarinnar út sérstakar reglur um meðferð elds í verksmiðjuþorpinu, þar sem bannað var að fara óvarlega með eld, til dæmis að bera hann óvarinn milli verksmiðjuhúsanna. Lágu sektir við slíku. Fimm árum síðar gaf kaupmaður út erindisbréf fyrir næturverði, sem þá voru tveir. Þeir skyldu m.a. hringja kirkjuklukkunni á klukkutíma fresti og syngja strax að því loknu næturvarðarvers á vissum stöðum í bænum. Í þeirra verkahring var að fylgjast með ástandinu í bænum, eldi, ljósum, bátum og mannaferðum. Þeir áttu einnig að afstýra öllum hávaða og látum að næturþeli. Árið 1792 var næturvörðurinn gerður að embættismanni bæjarins. Þann 16. apríl það ár gaf Skúli Magnússon land- og bæjarfógeti út erindisbréf, sem í aðalatriðum svipaði til þess er kaupmaður gaf út 14 árum fyrr. Við verkahring næturvarðarins bættist að hafa eftirlit með að vatnspóstar væru í lagi. Embættinu fylgdi stundaglas til að fylgjast með tímanum, yfirhöfn, ljósker og gaddakylfa, svo nefnd _morgunstjarna“. Með næturvarðarembættinu kom fyrsti vísir að lögreglu og slökkviliði. Eftir skipun næturvarða 1792 gerðist lítið í brunavörnum til ársins 1806, er land- og bæjarfógeti gaf út auglýsingu er m.a. kvað á um að bannað væri að bera ösku, móköggla eða önnur óhreinindi í kirkjugarðinn að viðlögðum sektum. Fólk var einnig varað við að fara óvarlega með eld og ljós og gæta sérstaklega að glóð í ösku og mó, þegar borið var út. Árið eftir sendi Trampe stiftamtmaður út aðra auglýsingu, þar sem margt fleira var bannað í meðferð elds, ef það mætti verða til að bæta brunavarnir í bænum. Mönnum var m.a. bannað að bræða tjöru, lýsi og lifur innanbæjar og ekki mátti bera um opinn eld eða ljós nema í lokuðu ljóskeri. Reykingar voru bannaðar þar sem eldhætta var eða undir berum himni, nema því aðeins að hetta væri á pípunni. Ekki mátti bræða tólg eða steypa kerti að nóttu til og ekki mátti skjóta úr byssum á götunum. Ekki var þessum reglum fylgt mjög strangt eftir enda næsta vonlítið. Árið 1839 var stofnuð byggingarnefnd í Reykjavík og var hlutverk hennar að úthluta lóðum samkvæmt lögum og reglum. Meðal annars skyldi þess gætt að minnst 10 álnir væru milli húsa. Einnig skyldu þeir, sem stunduðu störf, sem eldhætta stafaði af, fá lóðir afsíðis. Nefndinni var að öðru leyti heimilt að setja þær reglur, sem hún taldi nauðsynlegar, til varnar eldsvoða. Meðal þess, sem menn gerðu við hús sín til að forða íkveikju var að setja steinhellur á þök. Timburþökunum fylgdi mikil íkveikjuhætta, t.d. vegna neistaflugs úr skorsteinum. Dómkirkjan mun fyrst húsa í Reykjavík hafa fengið helluþak árið 1847. Árið 1838 sóttu húseigendur í Reykjavík um inngöngu í brunabótafélag dönsku kaupstaðanna, sem stofnað var árið 1761. Aðildin fékkst ekki samþykkt fyrr en eftir langa baráttu. Vegna hennar voru öll hús í Reykjavík mæld upp og metin árið 1844. Reykjavík var tekin í brunabótafélagið 1874 en þá gaf Kristján konungur IX út tilskipun um ábyrgð fyrir eldsvoða í Reykjavíkurkaupstað. Frá því ári hafa húseignir í bænum verið brunavirtar. Eru brunavirðingar mikil heimild um byggingarsögu borgarinnar. Árið 1875 voru fyrstu lögin um brunamál í Reykjavík undirrituð af konungi. Í tilskipuninni um vátryggingu húsa í Reykjavík 1874, var m.a. kveðið á um skyldur bæjarins til að hafa slökkvitæki í góðu lagi og einnig um skyldur bæjarbúa til þátttöku í slökkvistarfi og brunaæfingum. 31. október 1874 staðfesti landshöfðingi reglugerð um slökkvilið bæjarins. Komið var á fót sérstakri brunamálanefnd, sem hafði það hlutverk að ráða fyrir slökkviliðinu og samræma störf þess reglugerðinni. Bæjarstjórn fór þó með yfirstjórn liðsins. Slökkviliðsstjóri fór með aðalstjórn liðsins og hafði eftirlit með tækjum. Slökkviliðinu var skipt í fjórar sveitir: Slökkvilið, húsrifslið, bjargliðssveit og lögreglulið. Hver sveit laut stjórn sveitarhöfðingja, nema lögregluliðið, sem lögreglustjóri stjórnaði. Embætti brunaboða var óbreytt eftir sem áður. Árið 1916 var föstum brunavörðum fjölgað í þrjá, seinna var þeim fjölgað í 10 og 1943 í 24. Árið 1976 störfuðu 88 manns við slökkviliðið í Reykjavík. Þar af gengu 64 vaktir. Árið 1999 eru starfsmenn slökkviliðsins í Reykjavík rúmlega 100 manns við hin ýmsu störf. Þar af ganga 80 manns vaktir. Árið 1919 var Pétur Ingimundarson skipaður slökkviliðsstjóri. Hann var sá fyrsti, sem gegndi því sem aðalstarfi. Tækjakostur til slökkvistarfa Fyrstu slökkvitólin, vatnsdæla, fötur, slöngur og brunastigi, voru keypt til bæjarins 1789. Komu þau til landsins fjórum árum seinna. Stuttu seinna bættist við önnur dæla. Ekki mæddi mikið á þessum dælum og 1826 voru þær sendar til viðgerðar til Kaupmannahafnar, því þær skemmdust sakir vanhirðu. Kostnaðurinn af viðgerðinni var greiddur úr konungssjóði. 1827 var slökkvitækjunum komið fyrir í skrúðhúsi Dómkirkjunnar. Sama ár fékk Einar Helgason snikkari þann starfa að sjá um viðhald tækjanna og hafa eftirlit með þeim. Hann átti einnig að sjá til þess að 16 manna hópur, sem kynni með tækin að fara, væri alltaf til staðar. Það var fyrsti vísir að skipulögðu slökkviliði í Reykjavík. Árið 1836 voru skipaðir þrír sprautumeistarar og þrír bunumeistarar. Sprautumeistarinn stjórnaði dælunni en bunumeistarinn hélt um slöngustútinn og stýrði bununni. Liðsmenn slökkviliðsins voru skráðir og þeim leiðbeint um meðferð tækjanna. Með þeirri skipan, sem þá komst á, komst slökkviliðið í þær skorður, sem héldust næstu áratugina. Árið 1839 var skipað í embætti eldvarnarforstjóra eða brunamálastjóra og átti hann að hafa yfirumsjón með brunamálum bæjarins. Leysti hann _Brandmesteren“ af hólmi. Eftir þetta voru brunaæfingar haldnar einu sinni á ári og tækin yfirfarin. Á borgarfundi árið 1833 var samþykkt að bæta tækjakostinn að tillögu _Brandmesterens“. Þau slökkvitæki sem fyrir voru, voru talin ófullnægjandi þar sem bærinn óx ár frá ári. Vegna þessara kaupa tók bæjarsjóður Reykjavíkur sitt fyrsta lán. 1855 staðfesti bæjarfógeti reglur um skipan slökkviliðsins. Með þeim var því skipt í sveitir brunameistara og sá hver sveit um sína dælu. Sett var á fót sérstök húsrifssveit og skipaður var brunaboði til að kalla liðið saman. Allir karlmenn á aldrinum 18-50 ára voru skyldaðir til að taka þátt í störfum slökkviliðsins. Árið 1862 lét bæjarstjórn rannsaka slökkvitækin og gera áætlun um nauðsynlegar úrbætur. Ástand þeirra reyndist slæmt og var ákveðið að láta fara fram gagngera viðgerð á þeim. Í reglugerð frá árinu 1875 var kveðið á um hvaða slökkvitól bænum bæri að eiga: 1. Tvær einfaldar sprautur með slöngum og öðru því, sem þeim heyrir. 2. Eina sprautu með tveim dælum hjer um bil 5" að þvermáli hvor, tveim leðurslöngum 2" að þvermáli og öðru því, sem slíkri sprautu þarf að fylgja. 3. 80 fötur. 4. Þrjú ker undir vatn, skal eitt þeirra taka 16 tunnur, en hvort hinna tveggja að minnsta kosti fjórar tunnur. 5. Þrjá brunastiga. 6. Sex krókstjaka. 7. Eina brunavoð 15 álnir á lengd og 10 álnir á breidd. (Stjórnartíðindi 1875, B-deild, 5-6) Árið 1886 voru slökkvitólin - 3 dælur, slöngur, sprautur á vögnum, lugtir, brunateppi, fötur - flutt úr Dómkirkjunni í skúr við Pósthússtræti og skömmu síðar í sérstakt _slökkvitólahús“ við Templarasund. Þar voru þau til ársins 1912, er ný slökkvistöð vð Tjarnargötu var tekin í notkun. Upp úr síðustu aldamótum varð tækjakosturinn smám saman fullkomnari. Öll slökkvistörf urðu og auðveldari með tilkomu vatnsveitunnar. Í júní 1909 var vatni hleypt í vatnsleiðslur bæjarins og fyrsti brunahaninn opnaður við Laugaveg. Árið 1910 var meðal annars tekin sú ákvörðun að kaupa hjálma handa slökkviliðsmönnum. Sama ár og slökkvistöðin við Tjarnargötu 12 var tekin í notkun var lagður brunasími. Árið 1915 var farið að nota dráttarhesta við slökkvistörfin. Voru þeir notaðir allt til ársins 1920 en þá var síðasti klárinn seldur. Árið 1918 var sett mótordæla á gamlan mjólkurbíl (Ford). Var það fyrsti slökkviliðsbíll Reykjavíkur. Árið 1924 var fyrsti eiginlegi slökkviliðsbíllinn keyptur. Var það dælubíll af gerðinni Hansa Lloyd. Enskur og danskur texti SLÖKKVILIÐ OG TÆKJAKOSTUR Fyrstu reglurnar um eldvarnir í Reykjavík voru settar í framhaldi af fyrsta stórbrunanum í bænum þann 27. mars 1764. Þann dag eyðilagðist stór hluti af fyrstu verskmiðjum bæjarins við Aðalstræti. Árið 1766 fékk yfirverkstjóri verksmiðjanna fyrirskipun um að sjá til þess að fólk færi varlega með eld og árið 1773 voru settar reglur um það hvernig meðhöndla ætti eld og ljós á verksmiðjusvæðinu. 1792 var ráðinn næturvörður í bænum. Hann átti að hafa eftirlit með bátum, brunnum, eldsnotkun og ferðum fólks í bænum. Að vissu leyti var hann fyrsti vísirinn að bæði lögreglu og slökkviliði í bænum. 1806 gaf landsfógetinn út reglugerð um meðferð elds í bænum. 1839 var komið á fót byggingarnefnd í Reykjavík sem sá um að útdeila lóðum. Gerð var krafa um að minnsta kosti 10 álnir væru á milli húsa til að forðast útbreiðslu elds. Að auki var gerð sú krafa að þök húsa væru klædd með skífum. Þak dómkirkjunnar í Reykjavík var fyrsta húsið sem var klætt þakskífum. Árið 1838 sótti Reykjavík um inngöngu í brunabótafélag dönsku kaupstaðanna sem stofnað hafði verið árið 1761. Í framhaldi af því voru öll hús í bænum mæld upp og verðmetin. Árið 1874 var Reykjavík loks samþykkt inn í félagið og frá þeim tíma hafa öll hús í Reykjavík verið brunavirt. Árið 1875 voru fyrstu lög um brunamál í Reykjavík undirrituð af Danakonungi. Árið 1827 var smiður nokkur fenginn til að hugsa um öll þau áhöld sem bærinn átti og tengdust brunavörnum og jafnframt að sjá til þess að ávallt væru fáanlegir 16 menn til að starfa við það að slökkva eld ef með þyrfti. Níu árum seinna voru tilnefndir sex bunumeistarar og sex árum seinna var skipaður slökkviliðsstjóri. Fyrsta reglugerð slökkviliðsins var sett 1855 en samkvæmt henni voru allir karlmenn í bænum á aldrinum 18 til 50 ára skyldaðir að taka þátt í slökkvistarfi. 1916 voru þrír fastráðnir slökkviliðsmenn hjá bænum, 1924 voru þeir orðnir 24 og 1976 gengu 64 menn vaktir hjá slökkviliðinu, en alls störfuðu 88 manns hjá slökkviliðinu það ár. Árið 1999 eru starfandi hjá slökkviliðinu 80 slökkviliðsmenn sem ganga vaktir, 11 starfa við eldvarnaeftirlit og við yfirstjórn og á skrifstofu slökkviliðsins eru 15 manns. TÆKJAKOSTUR SLÖKKVILISINS TIL AÐ BYRJA MEÐ Fyrstu áhöld slökkviliðsins í Reykjavík voru keypt árið 1789. Þar á meðal fata sem var geymd í skrúðhúsi dómkirkjunnar. Árið 1833 var ákveðið að kaupa fleiri áhöld, sem hafði það í för með sér, að bæjarsjóður varð að taka sitt fyrsta lán. 1866 var áhaldageymsla slökkviliðsins flutt úr skrúðhúsi dómkirkjunnar og fenginn skúr undir áhöldin. Nokkru síðar var byggt sérstakt _slökkvitólahús” en árið 1912 var reist ný slökkvistöð nærri tjörninni í Reykjavík. Fyrsti slökkvibíllinn var tekinn í notkun árið 1918, en þá var gömlum mjólkurbíl breytt í slökkvibíl. 1924 kom svo fyrsti eiginlegi slökkvibíllinn erlendis frá. Það var dælubíll af gerðinni Hansa Lloyd.

Record type

Artifact

Keywords

Keyword: Slökkviliðsbíll