Go Back To Search
Do you know more?

Silfurskeið, til matar + listakóði

1972
In preservation at
National Museum of Iceland
Silfurskeið til heiðurs heimsmeistaratitils Bobby Fischer í skák árið 1972. Öll framhlið skeiðarinnar er skreytt og endi skaftsins er í laginu eins og kóróna með krossi efst. Undir kórónunni, efst á skaftinu, er andlitsmynd af Fischer og í kringum hana stendur "ROBERT J. FISCHER". Niður með skaftinu stendur "CHESS IN ICELAND F.I.D.E.". Á skeiðarblaðinu mynda orðin "WORLD CHAMIPION" hring og í honum er ártalið "1972". Á bakhlið skeiðarinnar er smiðsstimpill Jens Guðjónssonar (f. 1920, d. 2010) gullsmiðs, "JENS" og fyrir neðan er hreinleikastimpillinn 925S, sem gefur til kynna að skeiðin sé smíðuð úr 92,5% hreinu silfri. Ofan við smiðsstimpilinn er merki Skáksambands Íslands, kóróna fyrir ofan peð. Efst á bakhlið skaftsins er talan "415." greypt, en um er að ræða 415. eintakið sem framleitt var af skeiðinni. Skeiðin kemur í ljósleitri öskju, á bleiku fóðri. Gylltur límmiði merktur Jens Guðjónssyni gullsmiði, Laugavegi 60 og Suðurveri, er á loki öskjunnar. Árið 1972 fór "einvígi aldarinnar" fram, skákeinvígi Bandaríkjamannsins Bobby Fischer og sovéska heimsmeistarans Boris Spassky. Skákeinvígið fræga var háð í Reykjavík, fyrsta skákin var tefld í Laugardalshöll þann 11. júlí 1972, en 1. september gaf Spassky 21. skák einvígisins. Nokkrum dögum síðar var Fischer krýndur heimsmeistari og lauk þar með einu mest umfjallaða skákeinvígi sem fram hefur farið. Á þessum tíma var kalda stríðið í hápunkti og má því segja að um heiður stórveldanna hafi verið að tefla. Rússar höfðu haldið heimsmeistaratitlinum í skák í 24 ár og töldu það til marks um vitsmuna- og hugmyndafræðilega yfirburði sína, en skákmenn utan Sovétríkjanna höfðu ekki unnið sér rétt til að tefla um heimsmeistaratitilinn síðan 1948. Því var mikið í húfi fyrir Bandaríkjamenn og gífurleg pressa lögð á hinn unga Bobby Fischer. Skákeinvígið vakti mikla athygli, jafnt innanlands sem og utan. Kostnaðurinn var gífurlegur og brá Skáksamband Íslands á það ráð að selja minjagripi um einvígið svo það stæði fjárhagslega undir sér. Alls kyns minjagripir voru framleiddir í samvinnu við ýmis fyrirtæki, minnispeningar, skálar og skeiðar, kort og umslög, barmnælur og plattar svo eitthvað sé nefnt. Í tilefni sigurs Bobby Fischer hannaði Jens Guðjónsson gullsmiður silfurskeið sem hann nefndi "krýningarskeið" Fischers. Skeiðin var gefin út í 2000 tölusettum eintökum. Einnig var í ráði að framleiða 25 skeiðar út 18 karata gulli. Skáksamband Íslands hlaut ágóða af sölu skeiðanna, sem smíðaðar voru hjá Gull- og silfursmiðjunni Ernu hf. Jens framleiddi einnig skák-bókahnífa í tilefni einvígsins. Jens Peter Clausen Guðjónsson fæddist á Ísafirði 1920. Hann nam gullsmíði hjá móðurbróður sínum, Guðlaugi Magnússyni f. 1902, d. 1952) gullsmiði. Guðlaugur rak bæði verslun sem ber nafn hans og smiðjuna Ernu sem sá um framleiðsluhliðina. Árið 1966 stofnaði Jens og eiginkona hans, Ingibjörg Ólafsdóttir (f. 1915, d. 2006), verkstæði og verslun í kjallaranum í Suðurveri við Stigahlíð. Hjónin stofnuðu síðan verslun á Laugavegi 60 og síðar í Pósthússtræti 13. Þá voru þau einnig með verslun á Skólavörðustíg 20 um tíma. Árið 1986 keyptu þau verslunarrými í Kringlunni. Jens lét frá sér fyrirtækin 1997 og vann við hlið dóttur sinnar, Hansínu Jensdóttur (f. 1954), sem hafði gengið veg föður síns, nemið gullsmíði og stofnað Gullsmiðju Hansínu Jens. Gefandi er Margrét Skarphéðinsdóttir (f. 1950). Skeiðina fékk hún frá frænku sinni og nöfnu, Margréti Nikólínu Lýðsdóttur (f. 1905, d. 2000). Margrét bjó alla tíð í Reykjavík. Hún var myndarleg húsmóðir og hugsaði vel um sitt silfur. Hún giftist Guðna Jónssyni (f. 1906, d. 1973) skósmiði, hjónin eignuðust enga afkomendur. Gefandi er skírð í höfuð á þeim hjónum og arfleiddi Margrét hana að skeiðinni, ásamt fleiri silfurgripum sem afhendir voru safninu (Þjms. 2023-6-1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). Var ósk Margrétar sú að silfrið færi á safn eftir að frænka hennar notaði það ekki lengur.

Main information

Dating
1972
Material
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2023-6-2
Dimensions
14.5 x 4 cm Lengd: 14.5 Breidd: 4 cm
Record type
Collection
Undirskrá: Munasafn
Keywords
References
Einvígi aldarinnar. (1972, 1. september). Þjóðviljinn, bls. 19. Sótt af: https://timarit.is/page/2832556 Einvígi aldarinnar. (2021, 14. október). Skák.is. Sótt af: https://skak.is/2021/10/14/einvigi-aldarinnar-1972/ Fischer "krýningarskeið". (1972, 11. nóvember). Morgunblaðið, bls. 3. Sótt af: https://timarit.is/page/1436885 Guðlaugur Guðmundsson. (1992, 6. september). Barátta tveggja stórvelda. Morgunblaðið, bls. 18-19. Sótt af: https://timarit.is/page/1770872 Jens Peter Clausen Guðjónsson. (2010, 24. mars). Morgunblaðið, bls. 22.