Main information
Gender / Year of Submittee
Kona (Age not defined)
Dating
Day sent: 04.12.2020
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2020-3-114
Questions / Answers
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Já og það tóku allir þátt - 3 kynslóðir venjulega.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Bara á heimilinu.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Þau voru bæði fædd og uppalin í Svarfaðardal og ólust upp við þessa hefð.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já, það var nokkuð svipað.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já, ég geri laufabrauð með systkinum mínum og þeirra börnum.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Yfirleitt á hverju ári nema þau ár sem ég hef búið erlendis.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Undanfarið höfum við oft gert laufabrauð í lok nóvember og það er bara reynt að finna tíma sem hentar öllum. Geri ekki laufabrauð á öðrum tíma ársins.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Held að þetta hafi verið nokkuð svipað sl 20-30 ár og virðist vera á landsvísu.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Við gerðum laufabrauð 11 saman með börnum - skiptum okkur meira upp en venjulega og sóttvarnir voru teknar alvarlega en að öðru leyti var dagurinn svipaður.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Þetta er allt í frekar föstum skorðum.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Núorðið kaupum við útflattar kökur.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Þegar ég ólst upp voru það amma mín og amma sem hnoðuðu og flöttu degið. En nú kaupum við tilbúnar kökur og allir taka þátt í að skera og steikja.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
laufabrauðsjárn (2 stærðir), vasahnífa og litla mjög beitta hnífa sem keyptir eru í apóteki. Bretti undir laufabrauðið við skurðinn og sérstakt til þess að pressa það eftir steikingu.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Ég fékk hníf þegar á var lítil og hann hefur fylgt mér síðan. Hefðbundna laufabrauðsjárnið var í eigu móður minnar og er bara sameign sem notuð er á laufabrauðsdeginum.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Ég geri yfirleitt eitthvað fríhendis - nota hnífinn en ekki svo mikið járnið. Algengt að gera jólatré, jólasvein, kirkju, torfbæ, stjörnur, kerti, jól, ártal og þess háttar.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Í flestum tilfellum er það bara gamall vani og oft tekur maður sér ágætan tíma í útskurðinn. Því miður hef ég ekki sömu hæfni og móður mín og móðursystir höfðu en þær skáru út gríðarlega falleg mynstur.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Almennt allt bara skemmtilegt!
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Sumir nota járnið alfarið og þá verður mynstrið og aðferðin sjálfkrafa öðruvísi.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Mamma mín og afi minn og amma. Ég hef reynt að kenna börnunum mínum eitthvað.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Já, það taka allir þátt frá unga aldri.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur, feiti og trébretti með haldi til þess að pressa.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei, eiginlega ekki.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Steikingarfeiti og bara þar til kökurnar eru vel gylltar á litinn. Yfirleitt 60-100 kökur. Afskurðurinn er steiktur og sumum finnst hann bestur.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, sjá svar að ofan.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Staflað og sett í poka sem svo eru settir í kassa og í frystikistu.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Það er bara mjög misjafnt eftir því hvernig á stendur hjá fólki.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
4-6 tíma.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Það er í höndum hinna fullorðnu en engin sérstök verkaskipting.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
borðum yfirleitt hangikjöt kvöldið sem laufabrauðið er gert og smökkum þá á laufabrauðinu í leiðinni.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
hangikjöti.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei, almennt ekki. Sumir setja stundum magál á brauðið.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Hveitikökur með smá rúgi.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Vel fram yfir jól alla jafna. Ef það er afgangur eftir þrettándann þá er hann geymdur fram að þorrablóti hjá þeim sem fara á slíkt.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Borðaður dagana eftir steikingu. Ég nota bara orðið afskurður.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Nei.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Félagsleg samvera og viðheldur hefð úr bernsku.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Í æsku minni var dagurinn nánast undirlagður enda var þá allt gert frá grunni og þegar búið var að breiða laufabrauðið út þá var það lagt á hvít lök út um allt hús og síðan skárum við út. Nú kaupum við tilbúnar kökur svo þetta tekur mun styttri tíma en áfram er þetta samvera, jólalög spiluð og bara almenn gleði.
Já og það tóku allir þátt - 3 kynslóðir venjulega.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Bara á heimilinu.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Þau voru bæði fædd og uppalin í Svarfaðardal og ólust upp við þessa hefð.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já, það var nokkuð svipað.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já, ég geri laufabrauð með systkinum mínum og þeirra börnum.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Yfirleitt á hverju ári nema þau ár sem ég hef búið erlendis.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Undanfarið höfum við oft gert laufabrauð í lok nóvember og það er bara reynt að finna tíma sem hentar öllum. Geri ekki laufabrauð á öðrum tíma ársins.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Held að þetta hafi verið nokkuð svipað sl 20-30 ár og virðist vera á landsvísu.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Við gerðum laufabrauð 11 saman með börnum - skiptum okkur meira upp en venjulega og sóttvarnir voru teknar alvarlega en að öðru leyti var dagurinn svipaður.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Þetta er allt í frekar föstum skorðum.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Núorðið kaupum við útflattar kökur.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Þegar ég ólst upp voru það amma mín og amma sem hnoðuðu og flöttu degið. En nú kaupum við tilbúnar kökur og allir taka þátt í að skera og steikja.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
laufabrauðsjárn (2 stærðir), vasahnífa og litla mjög beitta hnífa sem keyptir eru í apóteki. Bretti undir laufabrauðið við skurðinn og sérstakt til þess að pressa það eftir steikingu.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Ég fékk hníf þegar á var lítil og hann hefur fylgt mér síðan. Hefðbundna laufabrauðsjárnið var í eigu móður minnar og er bara sameign sem notuð er á laufabrauðsdeginum.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Ég geri yfirleitt eitthvað fríhendis - nota hnífinn en ekki svo mikið járnið. Algengt að gera jólatré, jólasvein, kirkju, torfbæ, stjörnur, kerti, jól, ártal og þess háttar.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Í flestum tilfellum er það bara gamall vani og oft tekur maður sér ágætan tíma í útskurðinn. Því miður hef ég ekki sömu hæfni og móður mín og móðursystir höfðu en þær skáru út gríðarlega falleg mynstur.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Almennt allt bara skemmtilegt!
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Sumir nota járnið alfarið og þá verður mynstrið og aðferðin sjálfkrafa öðruvísi.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Mamma mín og afi minn og amma. Ég hef reynt að kenna börnunum mínum eitthvað.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Já, það taka allir þátt frá unga aldri.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur, feiti og trébretti með haldi til þess að pressa.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei, eiginlega ekki.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Steikingarfeiti og bara þar til kökurnar eru vel gylltar á litinn. Yfirleitt 60-100 kökur. Afskurðurinn er steiktur og sumum finnst hann bestur.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já, sjá svar að ofan.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Staflað og sett í poka sem svo eru settir í kassa og í frystikistu.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Það er bara mjög misjafnt eftir því hvernig á stendur hjá fólki.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
4-6 tíma.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Það er í höndum hinna fullorðnu en engin sérstök verkaskipting.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
borðum yfirleitt hangikjöt kvöldið sem laufabrauðið er gert og smökkum þá á laufabrauðinu í leiðinni.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
hangikjöti.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei, almennt ekki. Sumir setja stundum magál á brauðið.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Hveitikökur með smá rúgi.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Vel fram yfir jól alla jafna. Ef það er afgangur eftir þrettándann þá er hann geymdur fram að þorrablóti hjá þeim sem fara á slíkt.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Borðaður dagana eftir steikingu. Ég nota bara orðið afskurður.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Nei.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Félagsleg samvera og viðheldur hefð úr bernsku.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Í æsku minni var dagurinn nánast undirlagður enda var þá allt gert frá grunni og þegar búið var að breiða laufabrauðið út þá var það lagt á hvít lök út um allt hús og síðan skárum við út. Nú kaupum við tilbúnar kökur svo þetta tekur mun styttri tíma en áfram er þetta samvera, jólalög spiluð og bara almenn gleði.
Questionnaire
Record type
Keywords