Main information
Gender / Year of Submittee
Karl (1967)
Dating
Day sent: 04.12.2020
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2020-3-74
Place
Núverandi sveitarfélag: Mosfellsbær, Mosfellsbær
Questions / Answers
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Já, það var gert laufabrauð og tvær fjölskyldur sameinuðust í gerðinni. Þá, gert frá grunni, hnoðað deig og flatt út. Vorum mest 10. Eitt árið komu félagskonur í kvenfélaginu á staðnum til að gera laufabrauð. Mjög lærdómsríkt fyrir undirritaðan sem þá lærði að skera út með hníf en síðan hef ég lítið notað hjólið.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Þetta fór fram á mínu heimili. Sláturgerðin fór fram á heimili vinafjölskyldunnar.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Ég er fæddur á Húsavík og við gerðum þetta þar. Foreldrar mínir eru bæði aðflutt og kynntust þessu fyrst þar.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Þetta er sama laufabrauðið utan þess að undanfarin ár hafa verið keyptar tilbúnar kökur og nú er dreitill af heilhveiti samanvið. Áður var notað eingöngu hvítt hveiti. Kökurnar flattar út eins þunnar og mögulegt er.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Kynntist þessu í æsku og tók þetta með mér inn í mína fjölskyldu. Konan (sem eru úr Kópavogi) þekkti þetta ekki.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já ég geri laufabrauð og hef gert með móðursystur minni og hennar manni, síðustu ár. Það er arfleifð frá ömmu minni og afa en þau tóku þetta upp í gegn um mömmu og þar kom fólk saman til laufabrauðsgerðar, vinafólk ömmu og afa, auk móðursystur minnar.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Þetta hefur verð samfelld og ómissandi hefð. Börnin mín hafa tekið aukin þátt síðustu ár, voru ekki mjög aktíf í fyrstu.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Þegar fólk kemur saman þarf að ákveða dag og jafnan er það í seinnihluta nóvember, fundin dagur sem hentar öllum (flestum). Þetta er eingöngu jólahefð en við reynum að eiga laufabrauð til að hafa með þorramat á þorranum. Stórfjölskylda hefur komið saman til þorrablóts um árabil.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Mér finnst fleiri hafa tekið þetta upp eða gerðu það fyrir nokkrum árum.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
þar sem þetta er ekki fjölmenn samkoma, bara við fimm í fjölskyldunni (4 taka þátt) og tveir að auki sem voru mikið í einangrun, létum við það ekki stoppa okkur. Knúsi sleppt og fjarlægð haldin eins og hægt var.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Það er hjálpast að við það. Síðustu ár hefur mest verið skorið daginn áður, Samvinnan er meira við það að steikja brauðið.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Undanfarin ár hafa verið keyptar tilbúnar kökur, óskornar. Tilraun var gerð til deiggerðar og útflatningar þetta árið sökum mjólkuróþols hjá fjölskyldumeðlim. Þá sjáum við hvurslags okurverð er á þessu hjá bökurum og alveg spurning hvort við gerum þetta sjálf frá grunni að ári. í gamladaga var alltaf flatt út. Eitt árið var farið með deig til bakaranns á staðnum til útflatningar sem tókst vel. En svo fór hann að bjóða uppá svona kökur, held að þeirri hugmynd hafi verið komið inn hjá bökurum landsins þá. Þetta var í kring um 1985.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Hveiti og heilhveiti, er ekki alveg með innihaldið á hreinu.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Tilbúnar kökur undan farin ár. Svo skiptast menn á að steikja kökurnar og hjá okkur eru þær alltaf pressaðar þegar þær koma úr pottinum.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Bretti undir kökurnar til að skera á. Laufabrauðshjól er til en síðustu ár er hnífurinn meira notaður. Steikarpottur, pottjárnspottur. Gafflar til að snúa kökunum í pottinum, Við steikjum nú úr Palmin jurtafeiti en tólg var notuð í gamla daga. hlemmur til að pressa kökurnar og eldhúsbref til að taka við umframfitu. Blikk kökubox til að geima kökurnar í.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Hugmyndaflug látið ráða, er ekkert inni í tilbúnum munstrum og heitum þeirra.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Stjarna er kannski eina munstrið sem er svona aðkomið, annars geri ég "bara eitthvað" en oftast svipað milli ára.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Þetta er bara skemmtileg hefð.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Það er eins með þá sem eru í minni fjölskyldu.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Mamma kenndi mér fyrst en svo lærið ég mest hjá áðurnefndum kvenfélagskonum.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir sem vilja geta tekið þátt. þeir yngstu lærðu á járnið eða fengu það gert fyrir sig.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur og tveir stórir gafflar, kjötgafflar til að snúa kökunum.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei ég hef minn búsap notað jurtafeiti til steikingarinnar en áður var notuð tólg.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Jurtafeiti og steikt þar til það er aðeins farið að dökkna, ca hálf mínuta á hvorri hlið.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Pressað með hlemmi. síðustu ár hefur verið notaður heimatilbúinn hlemmur úr vatnsheldum krossviði en áður var notaður potthlemmur, þar til haldan bilaði. málmhlemmurinn hitnaði líka nokkuð.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Það er geymt í gömlum kökuboxum, blikkboxum.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Engar reglur.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Við gerum um 60 - 80 kökur og það tekur ca 2 tíma að skera út og svo aðra tvo að steikja.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Allir hjálpast að.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Aðeins á aðventunni.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Best með smjöri (smjörva).
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Þær eru bestar með smá heilhveiti.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Hvaða afgangur?? Jú eitthvað er geymt til þorra.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Áður var afskurður steiktur og hans neytt strax, sem smakk á afraksturinn.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Síðustu ár hafa verið keyptar útflattar kökur. Hef ekki reynslu af fjölbreytileika þar.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Skemmtileg hefð og gott meðlæti með jólamatnum (og þorramatnum).
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Laufabrauðsgerðin með kvenfélagskonunum (komið áður...)
Já, það var gert laufabrauð og tvær fjölskyldur sameinuðust í gerðinni. Þá, gert frá grunni, hnoðað deig og flatt út. Vorum mest 10. Eitt árið komu félagskonur í kvenfélaginu á staðnum til að gera laufabrauð. Mjög lærdómsríkt fyrir undirritaðan sem þá lærði að skera út með hníf en síðan hef ég lítið notað hjólið.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Þetta fór fram á mínu heimili. Sláturgerðin fór fram á heimili vinafjölskyldunnar.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Ég er fæddur á Húsavík og við gerðum þetta þar. Foreldrar mínir eru bæði aðflutt og kynntust þessu fyrst þar.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Þetta er sama laufabrauðið utan þess að undanfarin ár hafa verið keyptar tilbúnar kökur og nú er dreitill af heilhveiti samanvið. Áður var notað eingöngu hvítt hveiti. Kökurnar flattar út eins þunnar og mögulegt er.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Kynntist þessu í æsku og tók þetta með mér inn í mína fjölskyldu. Konan (sem eru úr Kópavogi) þekkti þetta ekki.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já ég geri laufabrauð og hef gert með móðursystur minni og hennar manni, síðustu ár. Það er arfleifð frá ömmu minni og afa en þau tóku þetta upp í gegn um mömmu og þar kom fólk saman til laufabrauðsgerðar, vinafólk ömmu og afa, auk móðursystur minnar.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Þetta hefur verð samfelld og ómissandi hefð. Börnin mín hafa tekið aukin þátt síðustu ár, voru ekki mjög aktíf í fyrstu.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Þegar fólk kemur saman þarf að ákveða dag og jafnan er það í seinnihluta nóvember, fundin dagur sem hentar öllum (flestum). Þetta er eingöngu jólahefð en við reynum að eiga laufabrauð til að hafa með þorramat á þorranum. Stórfjölskylda hefur komið saman til þorrablóts um árabil.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Mér finnst fleiri hafa tekið þetta upp eða gerðu það fyrir nokkrum árum.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
þar sem þetta er ekki fjölmenn samkoma, bara við fimm í fjölskyldunni (4 taka þátt) og tveir að auki sem voru mikið í einangrun, létum við það ekki stoppa okkur. Knúsi sleppt og fjarlægð haldin eins og hægt var.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Það er hjálpast að við það. Síðustu ár hefur mest verið skorið daginn áður, Samvinnan er meira við það að steikja brauðið.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Undanfarin ár hafa verið keyptar tilbúnar kökur, óskornar. Tilraun var gerð til deiggerðar og útflatningar þetta árið sökum mjólkuróþols hjá fjölskyldumeðlim. Þá sjáum við hvurslags okurverð er á þessu hjá bökurum og alveg spurning hvort við gerum þetta sjálf frá grunni að ári. í gamladaga var alltaf flatt út. Eitt árið var farið með deig til bakaranns á staðnum til útflatningar sem tókst vel. En svo fór hann að bjóða uppá svona kökur, held að þeirri hugmynd hafi verið komið inn hjá bökurum landsins þá. Þetta var í kring um 1985.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Hveiti og heilhveiti, er ekki alveg með innihaldið á hreinu.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Tilbúnar kökur undan farin ár. Svo skiptast menn á að steikja kökurnar og hjá okkur eru þær alltaf pressaðar þegar þær koma úr pottinum.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Bretti undir kökurnar til að skera á. Laufabrauðshjól er til en síðustu ár er hnífurinn meira notaður. Steikarpottur, pottjárnspottur. Gafflar til að snúa kökunum í pottinum, Við steikjum nú úr Palmin jurtafeiti en tólg var notuð í gamla daga. hlemmur til að pressa kökurnar og eldhúsbref til að taka við umframfitu. Blikk kökubox til að geima kökurnar í.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Hugmyndaflug látið ráða, er ekkert inni í tilbúnum munstrum og heitum þeirra.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Stjarna er kannski eina munstrið sem er svona aðkomið, annars geri ég "bara eitthvað" en oftast svipað milli ára.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Þetta er bara skemmtileg hefð.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Það er eins með þá sem eru í minni fjölskyldu.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Mamma kenndi mér fyrst en svo lærið ég mest hjá áðurnefndum kvenfélagskonum.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir sem vilja geta tekið þátt. þeir yngstu lærðu á járnið eða fengu það gert fyrir sig.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur og tveir stórir gafflar, kjötgafflar til að snúa kökunum.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei ég hef minn búsap notað jurtafeiti til steikingarinnar en áður var notuð tólg.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Jurtafeiti og steikt þar til það er aðeins farið að dökkna, ca hálf mínuta á hvorri hlið.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Pressað með hlemmi. síðustu ár hefur verið notaður heimatilbúinn hlemmur úr vatnsheldum krossviði en áður var notaður potthlemmur, þar til haldan bilaði. málmhlemmurinn hitnaði líka nokkuð.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Það er geymt í gömlum kökuboxum, blikkboxum.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Engar reglur.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Við gerum um 60 - 80 kökur og það tekur ca 2 tíma að skera út og svo aðra tvo að steikja.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Allir hjálpast að.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Aðeins á aðventunni.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Best með smjöri (smjörva).
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Þær eru bestar með smá heilhveiti.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Hvaða afgangur?? Jú eitthvað er geymt til þorra.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Áður var afskurður steiktur og hans neytt strax, sem smakk á afraksturinn.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Síðustu ár hafa verið keyptar útflattar kökur. Hef ekki reynslu af fjölbreytileika þar.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Skemmtileg hefð og gott meðlæti með jólamatnum (og þorramatnum).
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Laufabrauðsgerðin með kvenfélagskonunum (komið áður...)
Questionnaire
Record type
Keywords