Main information
Gender / Year of Submittee
Kona (1947)
Dating
Day sent: 04.12.2020
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2020-3-73
Place
Núverandi sveitarfélag: Reykjavíkurborg, Reykjavíkurborg
Questions / Answers
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Já, allir nema pabbi tóku þátt. Hann sá um önnur störf. Bara heimilismenn.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Bara heima.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Það var gert laufabrauð á æskuheimilum þeirra beggja í Eyjafirði og N-Þing. Hins vegar var hefð mömmu ráðandi á heimilinu okkar.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já svipað nema það var að sjálfsögðu steikt úr tólg.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Hef næstum alltaf gert laufabrauð. Synir mínir myndu ekki taka annað í mál.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já. Einu sinni fengu systurdætur mínar að vera með í að steikja. Systir mín sem bjó undir Eyjafjöllum hélt ekki hefðinni en þær vilja prófa.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Ég hef líklega ekki gert laufabrauð árið sem ég var ein hér í Reykjavík og síðan var ég einu sinni að heiman um jólin og gerði ekkert þá held ég. Annars alltaf.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Já, einn heill dagur. Eftir hentugleikum.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
veit ekki.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Engin.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Ég er ein í þessu.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Bý deigið til sjálf.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Hveiti eingöngu. Prófaði einu sinni að hafa hluta rúgmjöl en það líkaði ekki, var ekki eins og venjulega. Nota uppskrift úr Helgu Sigurðar og það er alveg eins og heima.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Eins og áður, geri allt sjálf nú orðið. Mamma sá um deigið og flatninguna heima við krakkarnir voru í öllu öðru.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Áður notaðir vasahnífar. Núna á ég laufabrauðsjárn sem mamma keypti og gaf mér þegar það varð þekkt.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Ekki svo ég viti, bara notað það sem til féllst. Átti um tíma "mannaskurðarhníf" sem var mjög handhægur þegar mesta bitið var farið. Stórhættulegur áður.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Núna sér tímaleysi til þess að útskurður er óvandaður. Er hætt að fletta upp. Bara rúllað með járninu og steikt þannig. Ég legg í seinni tíð meiri áherslu á að deigið sé mátulegt, mátulega þunnt og mátulegur raki í því þegar það er steikt og þar kemur tímapressan. Finnst það skipta meira máli en útskurðurinn. Áður var lagður meiri metnaður í stöku kökur, einkum af þeim sem bara rétt tóku þátt en báru ekki hitann og þungann (karlkynið á heimili ömmu og afa. Jólatré, grein með kerti, stjörnumynstur allavega. Upphafsstafur heimamanna. Stundum JÓL Man ekki eftir neinu sem var bannað.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Of margar kökur og annað skiptir meira máli.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Við börnin vorum látin byrja á að fletta upp. Það var viðburður þegar við byrjuðum að skera.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Bara pottur með þykkum botni. Núna nota ég sérstakan djúpsteikingarpott en hann er til vandræða vegna þess að hann verður tæpast nógu heitur. Svo bara gaffall.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Núna nota ég palmín við stöðug mótmæli eldri sonarins sem saknar tólgarbragðsins og talar með söknuði um tilfinninguna þegar munnholið var orðið storkið af tólg. Kannski mest til að pirra konuna sína. Ég fer kannski að breyta þessu vegna þess að ég breytti til mest fyrir hana en ég held að hún eða aðrir á heimilinu hans fá varla nokkuð af laufabrauðinu sem ég gef þangað. Hann heldur því líklega öllu fyrir sig.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Ekki pressað. Held að það hafi kannski verið gert í Eyjafirðinum en sá siður var ekki virtur heima.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Tíu kökur í plastpoka og allt í pappakassa út í bílskúr.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Ekki skipt. Tíu köku stafnar ýmist bornir á borð eða gefnir í önnur hús. Eldri sonurinn og systir mín sem ekki gerði sjálf.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Byrjað eftir hádegi og steikningin teygir sig fram á kvöldið.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Mamma stjórnaði öllu. Núna geri ég þetta ein.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Afskurður þegar steikt er. Annars geymt. Fyrsti staflinn borinn á borð í boðinu sem er haldið hér á heimilinu 21. des. á afmæli mannsins míns sem er enn haldið upp á þótt hann sé fallinn frá. Það er reyndar jólaboðið mitt og þá mæta börn okkar beggja og tengdabörn. Þetta gæti hugsanlega orðið COvidinu að bráð en óljóst ennþá.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Engu en heima var stundum haft smjör og heimatilbúinn mysingur.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Hefðbundnar hveitikökur.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Ekki lengi.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Ekkert sérstakt heiti.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Nei aldrei. Hef smakkað það á jólahlaðborðum og það er alltaf of fitustorkið, ekki steikt við nægan hita.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Hefðin og tengslin við fjölskyldumeðlimi.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Oft mjög gaman heima við vorum fimm systkinin og mikið fjör. Heldur leiðinlegra að gera þetta ein en ég hef aldrei haft neinn til að vera með. Eldri sonurinn hefði verið mjög áhugasamur en hann var alltaf á kafi í vinnu fyrir jólin. Sá yngri var ekki eins áhugasamur.
Já, allir nema pabbi tóku þátt. Hann sá um önnur störf. Bara heimilismenn.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Bara heima.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Það var gert laufabrauð á æskuheimilum þeirra beggja í Eyjafirði og N-Þing. Hins vegar var hefð mömmu ráðandi á heimilinu okkar.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já svipað nema það var að sjálfsögðu steikt úr tólg.
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Hef næstum alltaf gert laufabrauð. Synir mínir myndu ekki taka annað í mál.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Já. Einu sinni fengu systurdætur mínar að vera með í að steikja. Systir mín sem bjó undir Eyjafjöllum hélt ekki hefðinni en þær vilja prófa.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Ég hef líklega ekki gert laufabrauð árið sem ég var ein hér í Reykjavík og síðan var ég einu sinni að heiman um jólin og gerði ekkert þá held ég. Annars alltaf.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Já, einn heill dagur. Eftir hentugleikum.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
veit ekki.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Engin.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Ég er ein í þessu.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Bý deigið til sjálf.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Hveiti eingöngu. Prófaði einu sinni að hafa hluta rúgmjöl en það líkaði ekki, var ekki eins og venjulega. Nota uppskrift úr Helgu Sigurðar og það er alveg eins og heima.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Eins og áður, geri allt sjálf nú orðið. Mamma sá um deigið og flatninguna heima við krakkarnir voru í öllu öðru.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Áður notaðir vasahnífar. Núna á ég laufabrauðsjárn sem mamma keypti og gaf mér þegar það varð þekkt.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Ekki svo ég viti, bara notað það sem til féllst. Átti um tíma "mannaskurðarhníf" sem var mjög handhægur þegar mesta bitið var farið. Stórhættulegur áður.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Núna sér tímaleysi til þess að útskurður er óvandaður. Er hætt að fletta upp. Bara rúllað með járninu og steikt þannig. Ég legg í seinni tíð meiri áherslu á að deigið sé mátulegt, mátulega þunnt og mátulegur raki í því þegar það er steikt og þar kemur tímapressan. Finnst það skipta meira máli en útskurðurinn. Áður var lagður meiri metnaður í stöku kökur, einkum af þeim sem bara rétt tóku þátt en báru ekki hitann og þungann (karlkynið á heimili ömmu og afa. Jólatré, grein með kerti, stjörnumynstur allavega. Upphafsstafur heimamanna. Stundum JÓL Man ekki eftir neinu sem var bannað.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Of margar kökur og annað skiptir meira máli.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Við börnin vorum látin byrja á að fletta upp. Það var viðburður þegar við byrjuðum að skera.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Bara pottur með þykkum botni. Núna nota ég sérstakan djúpsteikingarpott en hann er til vandræða vegna þess að hann verður tæpast nógu heitur. Svo bara gaffall.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Núna nota ég palmín við stöðug mótmæli eldri sonarins sem saknar tólgarbragðsins og talar með söknuði um tilfinninguna þegar munnholið var orðið storkið af tólg. Kannski mest til að pirra konuna sína. Ég fer kannski að breyta þessu vegna þess að ég breytti til mest fyrir hana en ég held að hún eða aðrir á heimilinu hans fá varla nokkuð af laufabrauðinu sem ég gef þangað. Hann heldur því líklega öllu fyrir sig.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Ekki pressað. Held að það hafi kannski verið gert í Eyjafirðinum en sá siður var ekki virtur heima.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Tíu kökur í plastpoka og allt í pappakassa út í bílskúr.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Ekki skipt. Tíu köku stafnar ýmist bornir á borð eða gefnir í önnur hús. Eldri sonurinn og systir mín sem ekki gerði sjálf.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Byrjað eftir hádegi og steikningin teygir sig fram á kvöldið.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Mamma stjórnaði öllu. Núna geri ég þetta ein.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Afskurður þegar steikt er. Annars geymt. Fyrsti staflinn borinn á borð í boðinu sem er haldið hér á heimilinu 21. des. á afmæli mannsins míns sem er enn haldið upp á þótt hann sé fallinn frá. Það er reyndar jólaboðið mitt og þá mæta börn okkar beggja og tengdabörn. Þetta gæti hugsanlega orðið COvidinu að bráð en óljóst ennþá.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Engu en heima var stundum haft smjör og heimatilbúinn mysingur.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Hefðbundnar hveitikökur.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Ekki lengi.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Ekkert sérstakt heiti.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Nei aldrei. Hef smakkað það á jólahlaðborðum og það er alltaf of fitustorkið, ekki steikt við nægan hita.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Hefðin og tengslin við fjölskyldumeðlimi.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Oft mjög gaman heima við vorum fimm systkinin og mikið fjör. Heldur leiðinlegra að gera þetta ein en ég hef aldrei haft neinn til að vera með. Eldri sonurinn hefði verið mjög áhugasamur en hann var alltaf á kafi í vinnu fyrir jólin. Sá yngri var ekki eins áhugasamur.
Questionnaire
Record type
Keywords