Main information
Gender / Year of Submittee
Karl (1964)
Dating
Day sent: 04.12.2020
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2020-3-28
Place
Núverandi sveitarfélag: Kópavogsbær, Kópavogsbær
Questions / Answers
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Já það var gert laufabrauð. Allir skáru út kökur og mamma steikti.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Þegar ég var krakki þá eingöngu heima. Seinna þátttakandi í laufabrauðsgerð til styrktar Tónlistarskólanum á Ísafirði.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Mamma var fædd og uppalin í Breiðdal en mamma hennar og föður amma voru ofan að Héraði og þaðan kem hefðin á Selnes.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já það var mjög svipað, heimagert frá grunni.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Nei ekki eftir að ég flutti frá Ísafirði.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Nei.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Fyrir austan var laufabrauð bara gert í desember fyrir jólin.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Laufabrauð var svo til óþekkt á Vestfjörðum á árum áður en flestir þekkja það í dag. Það tengist jólahlaðborðum og fjáröflunum auk þess sem bakaríin á Ísafirði buðu upp á laufabrauð.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Engin.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Geri ekki laufabrauð í dag.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Fyrir austan var þetta gert frá grunni en á Ísafirði VR deigið keypt í Gamlabakaríinu.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Kúmen var ekki notað í laufabrauð hjá minni fjölskyldu þó það væri þekkt fyrir austan.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Konurnar gerðu deigið og flöttu það út. Allir skáru út og í flestum tilfellum steiktu konurnar líka brauðið.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Kleinujárn til að forma hringinn, laufabrauðsjárn og hrífar í munstrið og gafflar til að gata kökurnar.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Laufabrauðsjárn gátu gengið milll kynslóða.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Rósir, rendur og fleira. Stundum voru skorin út mynstur með hnífum td stafir og fleira.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Það fór eftir því hvort laufabrauðið var til einkanota eða í fjáröflunarskyni.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Þetta var alltaf gaman.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Það skáru allir út á heimilinu bæði í barnæsku og einnig þegar ég varð fullorðinn.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Foreldrarnir kenndu mér og ég kenndi dætrunum ásamt konunni.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Já það geta allir tekið þátt.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur sem var nægilega víður fyrir kökurnar. Spáði með sigti sem notaður var þegar soðinn var fiskur.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei svipað.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Steikt var upp út tólg. Tíminn var þar til kominn var gylltur litur á brauðið. Passa þarf að hitinn sé hæfilegur, ekki of mikill né lítill. Afskurður var steiktur og borðaður gjarnan með smjöri og hangikjöti.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já það var pressað með sérstökum pressum.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Því var pakkað í smjörpappír og í blikkdunka. Seinna í plastpoka eftir að Það var fullþornað.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Það var engin skipting, löngu hætt þegar ég man eftir mér.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Þetta var góð kvöldstund.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Yfirleitt húsfreyjurnar. Stundum voru karlarnir að steikja en það tíðkaðist ekki í minni fjölskyldu.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Það var ekki fyrr en á aðventunni.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Með smjöri og hangikjöti.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Venjulegar hveitikökur.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Þetta klárast um áramót eða fyrstu dagana í janúar.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Hann var borðaður fyrir jól og eftir ef eitthvað var eftir. Man ekki eftir sér nöfnum á honum.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Já hef gert það. Gamlabakaríið á Ísafirði var með gott brauð og það er í lagi frá Kristjánsbakaríi á Akureyri. Heimagert þykir mér samt betra.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Þetta var gert til hátíðarbrigða. Halda við æfa gamalli fjölskyldu hefð sem rekur sig til Héraðs og norðurlands. Mér finnst laufabrauð ómissandi um jólin.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Bara góðar minningar, samverustundir fjölskyldunnar við jólaundirbúninginn.
Já það var gert laufabrauð. Allir skáru út kökur og mamma steikti.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Þegar ég var krakki þá eingöngu heima. Seinna þátttakandi í laufabrauðsgerð til styrktar Tónlistarskólanum á Ísafirði.
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Mamma var fædd og uppalin í Breiðdal en mamma hennar og föður amma voru ofan að Héraði og þaðan kem hefðin á Selnes.
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já það var mjög svipað, heimagert frá grunni.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Nei ekki eftir að ég flutti frá Ísafirði.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Nei.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Fyrir austan var laufabrauð bara gert í desember fyrir jólin.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Laufabrauð var svo til óþekkt á Vestfjörðum á árum áður en flestir þekkja það í dag. Það tengist jólahlaðborðum og fjáröflunum auk þess sem bakaríin á Ísafirði buðu upp á laufabrauð.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Engin.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Geri ekki laufabrauð í dag.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Fyrir austan var þetta gert frá grunni en á Ísafirði VR deigið keypt í Gamlabakaríinu.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Kúmen var ekki notað í laufabrauð hjá minni fjölskyldu þó það væri þekkt fyrir austan.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Konurnar gerðu deigið og flöttu það út. Allir skáru út og í flestum tilfellum steiktu konurnar líka brauðið.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Kleinujárn til að forma hringinn, laufabrauðsjárn og hrífar í munstrið og gafflar til að gata kökurnar.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Laufabrauðsjárn gátu gengið milll kynslóða.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Rósir, rendur og fleira. Stundum voru skorin út mynstur með hnífum td stafir og fleira.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Það fór eftir því hvort laufabrauðið var til einkanota eða í fjáröflunarskyni.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Þetta var alltaf gaman.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Það skáru allir út á heimilinu bæði í barnæsku og einnig þegar ég varð fullorðinn.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Foreldrarnir kenndu mér og ég kenndi dætrunum ásamt konunni.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Já það geta allir tekið þátt.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Pottur sem var nægilega víður fyrir kökurnar. Spáði með sigti sem notaður var þegar soðinn var fiskur.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Nei svipað.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Steikt var upp út tólg. Tíminn var þar til kominn var gylltur litur á brauðið. Passa þarf að hitinn sé hæfilegur, ekki of mikill né lítill. Afskurður var steiktur og borðaður gjarnan með smjöri og hangikjöti.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Já það var pressað með sérstökum pressum.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Því var pakkað í smjörpappír og í blikkdunka. Seinna í plastpoka eftir að Það var fullþornað.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Það var engin skipting, löngu hætt þegar ég man eftir mér.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Þetta var góð kvöldstund.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Yfirleitt húsfreyjurnar. Stundum voru karlarnir að steikja en það tíðkaðist ekki í minni fjölskyldu.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Það var ekki fyrr en á aðventunni.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Með smjöri og hangikjöti.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Nei.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Venjulegar hveitikökur.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Þetta klárast um áramót eða fyrstu dagana í janúar.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Hann var borðaður fyrir jól og eftir ef eitthvað var eftir. Man ekki eftir sér nöfnum á honum.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Já hef gert það. Gamlabakaríið á Ísafirði var með gott brauð og það er í lagi frá Kristjánsbakaríi á Akureyri. Heimagert þykir mér samt betra.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Þetta var gert til hátíðarbrigða. Halda við æfa gamalli fjölskyldu hefð sem rekur sig til Héraðs og norðurlands. Mér finnst laufabrauð ómissandi um jólin.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Bara góðar minningar, samverustundir fjölskyldunnar við jólaundirbúninginn.
Questionnaire
Record type
Keywords