Main information
Gender / Year of Submittee
Karl (1948)
Dating
Day sent: 04.12.2020
Object-related numbers
"Museumnumber b": 2020-3-20
Place
Núverandi sveitarfélag: Reykjavíkurborg, Reykjavíkurborg
Questions / Answers
Gerði fjölskylda þín laufabrauð á æskuárum þínum? Ef svo er, hverjir á heimilinu tóku þátt? Komu aðrir að laufabrauðsgerðinni en heimilisfólkið? Hverjir, ef svo er?
Já, líklega flest ár um alllangt skeið. Fjölskyldan var með, þó síst faðirinn. Sjaldan aðrir.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Á heimilinu
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Ábyggilega kom þetta á heimili okkar í Garðinum með mömmu, frá Hjaltadal í Skagafirði
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já, það sama
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Fyrstu búskaparár okkar hjóna upp úr 1970 héldum við þessu áfram og svo eitthvað af og til.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Hef ekki gert laufabrauð um nokkurra ára skeið, en fengið gefins eða keypt.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Pásur, eftir önnum og öðrum ástæðum.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Í aðdraganda jóla, ekki tímasett löngu fyrirfram.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Þar sem fá má laufabrauð í búðum má ætla að neysla þess hafi aukist fremur en minnkað. Alla vega borða ég laufabrauð í og um jól bæði hjá mér og öðrum.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Mun hvort heldur COVID þá hefði ég væntanlega ekki gert laufabrauð í ár.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Á ekki við.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Bjuggum deig sjálf, líklega nánast alltaf.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Ekki bara hveiti, líka heilhveiti.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Mamma og konan, en þær eru báðar látnar, sáu um það.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Laufabrauðsjárn, þe rúllujarn og oddmjóan hníf.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei líklega ekki.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Lærði einfalt munstur hjá mömmu og hélt því.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Stundum skar ég upphafsstafi okkar og þá átti hver sína köku.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Kannski var ekki sérstakelga skemmtilegt að skera út en félagsskapurinn var góður.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Líklega svipað, eitthvað kannski frábrugðið þá og misvandað.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Mamma, kannski hjálpaði ég börnunum fyrsta kastið.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Fyrst pottur á hellu, svo hitapottur. mamma og konan steiktu, kom ekki að því.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Seinni árin kom pottur með hitaelimenti í botni.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Þekki ekki feitina, já oft margar kökur og svo afskurður steiktur og borðaður strax eða fljótlega.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Pressað með pottloki.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Sett í gott box, oftast járnbox. Pappir undir.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Það var nóg fyrir alla.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Líklega einhverja fáeinar klst.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Já, mamma og konan sáu alfarið um það.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Mér finnst það lítið eða ekki hafa verið borðað fyrr en á jólum og svo áfram eins og entist. Oft nokkuð vel fram yfir áramót, ekki hámað heldur farið vel með sem gersemi.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Smjör.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Við notuðum ekki kúmen, en í seinni tíð finnst mér það betra með kúmeni.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Hef svo sem ekki hugsað það, er þó almennt fremur fyrir heilhveiti og bygg en hveiti.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Hefur enst fram eftir vetri stundum. Fann nokkuð gamalt laufabrauð í járndalli, veit ekki hvað það var gamalt, en það var gott.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Hann var alla jafna snæddur í kjölfar steikingar, þekki ekki annað orð en afskurður.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Já, en verð að viðurkenna að ég veiti framleiðanda ekki athygli. Þó fremur með kúmeni.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Líklega er það hefðin, samveran og stemning sem kallar á laufabrauðsgerðina femur en praktik. Svo bara er það gott.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Það er notalegt að eiga minningu úr eldhúsinu á bernskuheimilinu, við mamma og pabbi sátum saman, röbbuðum og skárum laufabrauð. Mamma kom ábyggilega með hefðina að norðan úr Skagafirðinum. Kom ekki annað til greina en gera laufabrauð. Kannski pabbi hafi þekkt þetta frá sinni bernsku þar sem hann ólst upp 8-16 ára í Miðfirði. Einhvern veginn finnst mér að þessi hefð hafi ekki verið jafn sterk í Garðinum, þó er kannski ekki rétt að fullyrða það. Alla vega héldum við hjónin þessu áfram, en kona mín ólst upp í Keflavík, foreldrar hennar suðurnesjafólk.Tók eftir því að dóttir okkar kaupir laufabrauð. Væri alveg til í að skera laufabrauð aftur.
Já, líklega flest ár um alllangt skeið. Fjölskyldan var með, þó síst faðirinn. Sjaldan aðrir.
Fór laufabrauðsgerð sem þú tókst þátt í eingöngu fram á heimili þínu eða á fleiri stöðum? Hvaða stöðum?
Á heimilinu
Hvar og hvernig kynntust foreldrar þínir þessari hefð? Nefndu einnig sveitarfélag og hvort það var í þéttbýli eða til sveita.
Ábyggilega kom þetta á heimili okkar í Garðinum með mömmu, frá Hjaltadal í Skagafirði
Var laufabrauðið sem þú þekktir í æsku svipað því sem kallað er laufabrauð í dag? Ef ekki, gætir þú lýst brauðinu sem kallað var laufabrauð í þínu ungdæmi?
Já, það sama
Ef að þú komst ekki að gerð laufabrauðs í æsku en tókst þátt í henni seinna á ævinni, hvaðan og hvenær kom hún inn í líf þitt?
Fyrstu búskaparár okkar hjóna upp úr 1970 héldum við þessu áfram og svo eitthvað af og til.
Býrð þú til laufabrauð í dag? Gerir þú það með fleiri en einum hópi, ef svo er? Hvaða hópum?
Hef ekki gert laufabrauð um nokkurra ára skeið, en fengið gefins eða keypt.
Kemur þú að gerð laufabrauðs á hverju ári eða hefur þú hugsanlega tekið pásu um lengri eða skemmri tíma? Hvers vegna?
Pásur, eftir önnum og öðrum ástæðum.
Er sérstakur dagur og tími tekinn frá fyrir laufabrauðið? Hvernig er hann valinn? Er gert laufabrauð á öðrum tímum árs en fyrir jólin? Ef svo er, hvenær og við hvaða tækifæri?
Í aðdraganda jóla, ekki tímasett löngu fyrirfram.
Hvaða hugmyndir hefur þú um útbreiðslu laufabrauðs í dag? Finnst þér að hún hafi farið vaxandi eða minnkandi á síðustu 20-30 árum eða stendur hún kannski í stað?
Þar sem fá má laufabrauð í búðum má ætla að neysla þess hafi aukist fremur en minnkað. Alla vega borða ég laufabrauð í og um jól bæði hjá mér og öðrum.
Hvaða áhrif hefur COVID-19 á laufabrauðsgerð þína? Koma vídeó-símtöl á netinu, eins og t.d. á Facebook, hugsanlega við sögu? Getur þú sagt frá þessu, ef svo er?
Mun hvort heldur COVID þá hefði ég væntanlega ekki gert laufabrauð í ár.
Eru einhverjir sem halda utan um daginn eða sjá til þess að nóg sé af öllum áhöldum og öðru sem til þarf? Hverjir, ef svo er?
Á ekki við.
Búið þið til deig sjálf eða kaupið þið það tilbúið og fletjið út? Kaupið þið útflattar kökur?
Bjuggum deig sjálf, líklega nánast alltaf.
Hvaða korntegundir eða hugsanlega blöndu af þeim notið þið í deigið? Hvaða önnur hráefni eru notuð?
Ekki bara hveiti, líka heilhveiti.
Hverjir búa til deigið? Þekkist kynja- eða verkaskipting við að hnoða og fletja deigið? Segðu frá því, ef svo er.
Mamma og konan, en þær eru báðar látnar, sáu um það.
Hvaða áhöld og annan útbúnað notar þú við laufabrauðsskurðinn? Segðu frá því og hvaða hlutverki þau gegna.
Laufabrauðsjárn, þe rúllujarn og oddmjóan hníf.
Eiga eldri áhöldin sér sögu? Hafa einhver þeirra t.d. erfst á milli kynslóða? Hvaða áhöld, ef svo er? Hver átti þau fyrst?
Nei líklega ekki.
Hvaða munstur skerð þú helst út? Ber útskurðurinn eða munstrin sem þú notar einhver heiti? Hvaða heiti? Er eitthvað sem þér finnst að eigi ekki að skera út í laufabrauð? Hvað og hvers vegna, ef svo er?
Lærði einfalt munstur hjá mömmu og hélt því.
Hvað ræður því helst hvað þú skerð út? Skipta hefðir máli í þessu sambandi eða hvaðan færð þú hugmyndirnar? Vilt þú nostra við útskurðinn, gera flókin mynstur eða vera fljótur vegna þess að það eru margar kökur sem þarf að skera út?
Stundum skar ég upphafsstafi okkar og þá átti hver sína köku.
Er eitthvað sem þér finnst skemmtilegra eða leiðinlegra að skera út en annað? Hvað, ef svo er? Eða er þetta kannski alveg hlutlaust?
Kannski var ekki sérstakelga skemmtilegt að skera út en félagsskapurinn var góður.
Hvað skera aðrir út í þínum hópi? Er það á einhvern hátt frábrugðið því sem þú gerir?
Líklega svipað, eitthvað kannski frábrugðið þá og misvandað.
Hver kenndi þér að skera út? Hefur þú kennt einhverjum útskurð? Hverjum?
Mamma, kannski hjálpaði ég börnunum fyrsta kastið.
Hverjir sjá um að skera út? Geta allir tekið þátt, börn líka?
Allir.
Hvaða áhöld og annað sem til þarf er notað við steikinguna? Segðu frá þeim og hvaða hlutverki þau gegna.
Fyrst pottur á hellu, svo hitapottur. mamma og konan steiktu, kom ekki að því.
Hafa orðið einhverjar breytingar á því hvaða útbúnaður er notaður? Hvaða breytingar, ef svo er?
Seinni árin kom pottur með hitaelimenti í botni.
Upp úr hverju er brauðið steikt og hve lengi? Hvað eru búnar til margar kökur? Er afskurðurinn steiktur?
Þekki ekki feitina, já oft margar kökur og svo afskurður steiktur og borðaður strax eða fljótlega.
Er laufabrauðið pressað eftir að búið er að steikja það? Með hverju er pressað? Ef að það er ekki pressað, hvað er gert við brauðið þegar það kemur upp úr pottinum?
Pressað með pottloki.
Segðu frá því hvernig brauðinu er pakkað inn og gengið frá því til geymslu.
Sett í gott box, oftast járnbox. Pappir undir.
Eftir hvaða reglum er laufabrauðinu skipt á milli fólks? Hvað fá menn venjulega margar kökur í sinn hlut?
Það var nóg fyrir alla.
Hvað tekur vinnan við laufabrauðið langan tíma, frá upphafi til enda?
Líklega einhverja fáeinar klst.
Hverjir sjá um að steikja og ganga frá kökunum? Er kynja- eða verkaskipting við þetta? Getur þú sagt frá því?
Já, mamma og konan sáu alfarið um það.
Laufabrauð er mest borðað um jólin, eins og allir þekkja, en hvenær er byrjað að smakka á því?
Mér finnst það lítið eða ekki hafa verið borðað fyrr en á jólum og svo áfram eins og entist. Oft nokkuð vel fram yfir áramót, ekki hámað heldur farið vel með sem gersemi.
Með hverju þykir þér best að borða laufabrauð?
Smjör.
Borðar þú, eða fólk sem þú þekkir, laufabrauð með einhverju sem talist gæti óhefðbundið meðlæti? Ef svo er, hvað er hér helst um að ræða?
Við notuðum ekki kúmen, en í seinni tíð finnst mér það betra með kúmeni.
Hvernig kökur þykja ykkur bestar? Nefnið hráefni o.fl.
Hef svo sem ekki hugsað það, er þó almennt fremur fyrir heilhveiti og bygg en hveiti.
Hvað endist þinn laufabrauðsskammtur lengi? Hvað er gert við afganginn frá jólunum?
Hefur enst fram eftir vetri stundum. Fann nokkuð gamalt laufabrauð í járndalli, veit ekki hvað það var gamalt, en það var gott.
Hvenær og hvernig er afskurðarins neytt? Hvaða heiti þekkir þú á honum?
Hann var alla jafna snæddur í kjölfar steikingar, þekki ekki annað orð en afskurður.
Kaupir þú tilbúið laufabrauð í búðum eða bakaríum? Frá hvaða aðila er besta brauðið að þínu mati?
Já, en verð að viðurkenna að ég veiti framleiðanda ekki athygli. Þó fremur með kúmeni.
Hver er tilgangur þess að búa til laufabrauð, annar en hinn praktíski svo að segja? Hvaða þýðingu hefur þessi hefð fyrir þig?
Líklega er það hefðin, samveran og stemning sem kallar á laufabrauðsgerðina femur en praktik. Svo bara er það gott.
Getur þú sagt frá laufabrauðsgerð? Þetta geta verið minningabrot, þín upplifun, hvort og með hvaða hætti hefðin hefur breyst, hvað er jákvætt, hvað er neikvætt eða annað sem kemur upp í hugann.
Það er notalegt að eiga minningu úr eldhúsinu á bernskuheimilinu, við mamma og pabbi sátum saman, röbbuðum og skárum laufabrauð. Mamma kom ábyggilega með hefðina að norðan úr Skagafirðinum. Kom ekki annað til greina en gera laufabrauð. Kannski pabbi hafi þekkt þetta frá sinni bernsku þar sem hann ólst upp 8-16 ára í Miðfirði. Einhvern veginn finnst mér að þessi hefð hafi ekki verið jafn sterk í Garðinum, þó er kannski ekki rétt að fullyrða það. Alla vega héldum við hjónin þessu áfram, en kona mín ólst upp í Keflavík, foreldrar hennar suðurnesjafólk.Tók eftir því að dóttir okkar kaupir laufabrauð. Væri alveg til í að skera laufabrauð aftur.
Questionnaire
Record type
Keywords