Byssa, sem veiðivopn

1860 - 1880

In preservation at

Haglabyssa, framhlaðningur með hvellhettukveikingu. Byssan er einhleypt, afar stór og mikil, mesta lengd 145,5 cm. Hlaupið er úr stáli, 102,8 cm langt að knallhúsi, og 3 cm í þvermál að utanmáli fremst, sívalt, en að aftan er það áttstrent og 4,2 cm milli flata. Hlaupvídd fremst er 1,28 cm. Sigti er úr látúni, lítill hnúður fremst og lítil þynna með skarði í, um 10 cm frá aftari enda hlaupsins. Skeftið er úr brúnum, hörðum viði, 81,5 cm langt frá enda til enda. Gikkbjörgin er úr eir, 20,08 cm löng alls og splittið gegnum handbjörgina úr kopar og eirþynnur (ekki upprunalegar) utan um. Aftan á skeftinu er látúnsplata og neðan á hlaupinu fremst er koparhanki, sennilega fyrir burðaról, svo og járnlykkja aftar á hlaupi að neðan. Hlaðstokk, krassa, vantar, en slíðrið um hann í handbjörginni er úr kopar. Skeftið hefur brostið aftan við knallhúsið en er spengt með látúnsþynnu, einnig hefur brotnað af handbjörginni báðum megin hlaupsins en stykki verið fellt í aftur. Járnhólkur hefur verið settur utan um hlaupið og handbjörgina. Ofan af látúnsplötunni aftan á skeftinu hefur brotnað, en hún hefur upprunalega náð fram á skeftið að ofan. Hlaupið er nokkuð ryðfallið, lásinn bilaður, haninn hefur brotnað og verið brasaður saman og er rifinn fremst. Knallbólan (pinninn) nokkuð hnoðuð. Byssan er sennilega breytt tinnubyssa frá 18. öld eða fyrri hluta 19. aldar. Hún er talin flutt hingað til lands um eða eftir 1860 og talin fyrst hafa verið í eigu Snorra kaupmanns Pálssonar á Siglufirði, en lengst átti hana Jón Magnússon Ósmann (1862 - 1914) ferjumaður á Utanverðunesi og var þetta selabyssa hans. Síðan var byssan í eigu Halldórs Björnssonar í Glaumbæ o.v. og síðast Jóns Gíslasonar á Sauðárkróki sem gaf hana til safnsins, en óvíst hvenær. Mynd er af Jóni með byssuna í Árbók Ferðafélagsins 1946 á móti bls. 192, þar er hún í leðurhylki.